EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

van de consumptieprijzen, en niet aan de gestegen
welvaart, kunnen we aannemen dat in de
jaren 1970 en 1980 de kinderbijslagen voor
kinderen van hogere rang de minimale kosten
van deze kinderen duidelijk overtroffen. Dit
wordt bevestigd door een studie naar de doelmatigheid
van kinderbijslagen bij het voorkomen
van armoede in 1992: van de gezinnen met
drie kinderen is 23 % niet arm alleen dankzij de
kinderbijslagen en bij de gezinnen met vier kinderen
is dit zelfs 30 %. Bij de gezinnen met één
of twee kinderen spelen de kinderbijslagen
daarentegen slechts een ondergeschikte rol in
de strijd tegen de armoede 13 .
Behalve door de kinderbijslagen wordt het
armoederisico van gezinnen met kinderen ook
door een groot aantal andere, misschien minder
zichtbare factoren beïnvloed. Dit blijkt al uit het
feit dat het armoedepercentage van gezinnen
met veel kinderen in de loop van het laatste
kwart van de vorige eeuw absoluut en relatief
(ten opzichte van andere gezinstypes) gedaald
is, terwijl in dezelfde periode de kinderbijslagen
weliswaar in koopkracht enigszins zijn verbeterd,
maar in verhouding tot de gemiddelde welvaart
sterk zijn achteruitgegaan 14 .
Indirecte kosten
van kinderen en armoede
P. 239
Een belangrijke factor zijn ongetwijfeld de indirecte
kosten van kinderen. De directe kosten zijn
de uitgaven van ouders aan goederen en diensten
ten behoeve van hun kinderen, inclusief de
eventuele hogere kosten van zaken die niet specifiek
voor kinderen zijn, bijvoorbeeld een duurdere
monovolume ten opzichte van een goedkope
kleinere auto. De indirecte kosten bestaan uit het
loonverlies dat ontstaat doordat één van de
ouders (meestal de moeder) of beide ouders
vanwege de zorg voor kinderen stoppen met
werken, minder gaan werken, of een minder
veeleisende en minder betaalde baan aanne-
S C È N E I V Inzoomen op gezinnen in de samenleving
men. De indirecte kosten zijn wellicht minder
zichtbaar dan de directe kosten, maar kunnen
de laatste in omvang ver overtreffen, vooral ook
omdat zij niet beperkt hoeven te zijn tot de periode
van kinderzorg, maar zich ook nadien kunnen
uiten in een vlakkere carrière en een lager
pensioen. Vergeleken met vroeger zijn de indirecte
kosten wellicht niet gestegen, maar worden
zij door het veralgemeende tweeverdienerschap
wel acuter gevoeld. Zeker is hun impact sociaaleconomisch
selectiever geworden, omdat vooral
laaggeschoolde vrouwen stoppen met werken 15 .
In de empirie (praktijk) veruitwendigen de indirecte
kosten zich in de populariteit van deeltijds
werken onder moeders en ook in de terugtrekking
van moeders uit de arbeidsmarkt. Desalniettemin
zien we, zoals boven aangegeven,
gedurende het laatste kwart van de vorige eeuw
geen stijging van de armoede onder gezinnen
met kinderen en zeker niet onder gezinnen met
veel kinderen. Hiervoor zijn verschillende redenen.
Allereerst worden deze kosten voor een
deel gemilderd via collectieve voorzieningen
die moeders (en vaders) in staat stellen te blijven
werken, zoals gesubsidieerde kinderkribbes
met beperkte ouderbijdrage voor lagere inkomens,
kleuteronderwijs dat toegankelijk is op
jonge leeftijd en ruime beschikbaarheid van
voor- en naschoolse opvang. Het ruimere familiale
netwerk speelt hier ook een belangrijke rol,
met name de grootouders, die in Vlaanderen
nog altijd voor een groot deel van de kinderopvang
instaan. Het relatief brede gamma aan
betaalbare kinderopvang draagt ertoe bij dat de
tewerkstelling onder Belgische vrouwen met
kinderen hoger is dan in de meeste continentale
welvaartsstaten. Daarnaast worden de indirecte
kosten voor een deel gecompenseerd door
betaald ouderschapsverlof en ook door oneigenlijk
gebruik van werkloosheidsuitkeringen 16 .
Een zeer belangrijke reden ten slotte voor de
lage armoede onder gezinnen met kinderen is