EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

ouw van de Vlaamse Zorgverzekering. Het
onderscheid was cruciaal tussen medische
en verpleegkundige zorgen enerzijds en alle
andere vormen van zorg die noodzakelijk zijn
opdat iemand, niettegenstaande problemen met
zelfredzaamheid, een kwalitatief behoorlijk
autonoom bestaan zou kunnen leiden anderzijds.
In het afzonderen en benoemen van deze
‘sociale’ zorg, ontstond er ruimte om te onderzoeken
wat de aard is van deze zorg, wie deze
zorg opneemt en wat de kost is van deze
zorgverlening.
De Vlaamse Zorgverzekering werd opgestart in
2001. Vanaf 2002 kunnen personen met een
langdurig en ernstig verminderd zelfzorgvermogen
die thuis worden verzorgd, niet-medische
kosten gedeeltelijk terugbetaald krijgen. Hier
was initieel ook uitdrukkelijk sprake van een
tegemoetkoming voor mantelzorg. Vanaf 2003
ruimde een gedetailleerde terugbetaling de
baan voor een forfaitair bedrag. Het is dus een
beleidsinitiatief van de 21ste eeuw. Betekent dit
dat er voordien geen aandacht werd besteed
aan de zorgen die worden gegeven binnen het
kader van sociale netwerken? Het tegendeel is
waar; zowel in het wetenschappelijk onderzoek,
als in het beleid kwam het thema aan bod, maar
wel telkens als een bijproduct, een afgeleide van
een andere ontwikkeling.
Paradigmawisseling
P. 217
Het belang van het sociale netwerk voor de
levenskwaliteit van een persoon met verminderde
zelfredzaamheid werd bijvoorbeeld groter
naarmate het beleid meer aanstuurde op
desinstitutionalisering in de gezondheids- en
welzijnszorg. Wanneer zorgbehoevende personen
(omwille van leeftijd, handicap, chronische
ziekte) meer dan voorheen in hun thuissituatie
worden verzorgd, bijvoorbeeld omdat ze vlugger
uit een ziekenhuis worden ontslagen of
omdat ze langer zelfstandig blijven wonen alvo-
S C È N E I V Inzoomen op gezinnen in de samenleving
rens opgenomen te worden in een residentiële
voorziening, komt de noodzakelijke ondersteuning
voor het gewone dagelijkse leven in het
vizier.
Waar desinstitutionalisering de geijkte term was
in de jaren 1970 en 1980, werd in de jaren
1990 vooral gesproken van normalisatie, vermaatschappelijking
en inclusie. De ideeën zijn
zeer gelijklopend met die van de eerste fase:
personen met bijzondere zorgnoden moeten zo
lang mogelijk in de ‘gewone’, ‘normale’ samenleving
kunnen leven, niet afgezonderd worden
in een specifieke ruimte. Ze hebben bovendien
recht op participatie aan wat de samenleving
biedt aan opleiding, werk, cultuur, amusement,
enzovoort. Ook deze invulling deed een beweging
ontstaan naar het zichtbaarder worden van
de hulp die nodig is om zich zelfstandig te handhaven
en om deel te nemen aan de samenleving.
Een laatste relevante koerswijziging in de
gezondheids- en welzijnszorg wordt gevat met
empowerment. Deze idee is relatief recent,
maar daarom niet minder relevant. Empowerment
betekent dat elk zorgbeleid moet vertrekken
vanuit en aansluiten bij wat een
zorgbehoevende persoon én zijn omgeving nog
zelf kunnen. Deze idee ligt in het verlengde van
de ‘zorg-op-maat’ gedachte, waarbij men vertrekt
van de aanwezige capaciteiten van de
zorgbehoevende persoon, én sluit aan bij het
ideaal om de zorg meer te organiseren vanuit
het perspectief van de zorgvrager dan vanuit het
perspectief van de zorgaanbieders.
Al deze lijnen komen samen in één grote hoofdstroom:
personen met een zorgbehoefte worden
minder, later en voor kortere duur geleid naar
residentiële voorzieningen. Dit geldt voor nagenoeg
alle zorgsectoren, hoewel in verschillende
mate. Het geldt voor de zorg voor personen met
een handicap: daar worden de grenzen systematisch
verlegd om zelfs zwaar zorgbehoevende
personen een maximale autonomie te