EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 54
24 à 26 naar 27 à 29 jaar voor mannen en van
22 à 24 naar 25 à 27 jaar voor vrouwen. Mede
als gevolg daarvan worden vrouwen tegenwoordig
later moeder dan één generatie geleden, wat
niet zonder gynaecologische risico’s zou zijn. Of
dat proces zich verder in die richting zal ontwikkelen,
is moeilijk te zeggen: de langetermijngezinsgeschiedenis
leert dat huwelijks- en
gezinstrends niet lineair geëxtrapoleerd mogen
worden. Voorbij een bepaald punt, keren (sommige)
trends (soms). Het is mogelijk dat naarmate
het huwelijk kwantitatief zeldzamer wordt,
het kwalitatief hoger wordt gewaardeerd – dat is
vaak het lot van schaarse producten.
‘Weinig’ en ‘laat’ huwen is historisch niet nieuw,
het is integendeel een situatie die in de hele
vroegmoderne tijd en in de eerste helft van de
19de eeuw, overal in West-Europa voorkwam.
Dat model staat historisch te boek als het West-
Europese (of malthusiaanse) huwelijkspatroon.
Dat veranderde vanaf het midden van de
19de eeuw: vanaf dan werd er ‘meer’ en
‘vroeger’ getrouwd. Na wat schommelingen
bereikte dat model zijn hoogtepunt in de periode
1945-1970, toen bijna iedereen jong huwde.
Vandaag kennen we weer de klassieke situatie
van ‘weinig’ en ‘laat’ huwen, maar die
kwantitatief-demografische gelijkenis mag niet
verdoezelen dat er grote kwalitatief-sociologische
verschillen zijn. In de vroegmoderne tijd
was laat en weinig trouwen een antwoord op de
economische eisen van de agrarisch-ambachtelijke
samenleving (‘weinig’ huwen voorkwam
grondversnippering) en tegelijk was het een
middel om de bevolkingsgroei onder controle te
houden (kinderen werden meestal binnen het
huwelijk geboren en door de toegang tot het
huwelijk te bemoeilijken, kon men het kinderaantal
beperken). Het huwelijk fungeerde als
een sluis die zich opende of sloot naargelang de
economische noden of mogelijkheden. Die functie
is vandaag verdwenen: de postindustriële
samenleving stelt geen vergelijkbare economi-
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
sche eisen aan het gezin en de bevolkingsgroei
wordt nu onder controle gehouden door het
gebruik van anticonceptie binnen het huwelijk,
niet door externe controle op de toegang tot het
huwelijk.
Vanaf het begin van de jaren 1970 steeg ook de
echtscheidingsintensiteit. Dat is historisch wél
uniek. Rond 1970 bedroeg de totale echtscheidingsratio
10 %, nu is dat ongeveer 40 %, wat
betekent dat vier op de tien van de nu gesloten
huwelijken in echtscheiding zullen eindigen
(gesteld dat het toekomstig echtscheidingsgedrag
niet wezenlijk verschilt van het vroegere
en het huidige). Erg betekenisvol is dat er sinds
enige tijd meer huwelijken worden ontbonden
(door echtscheiding en verweduwing samen)
dan gesloten 41 . Hier beweegt er dus wel een en
ander. De toename van het aantal echtscheidingen
resulteerde op korte tijd in een hele resem
gevolgen, onder meer op het gebied van de
ouder-kindverhouding, de relatie tussen de expartners
en de spanning tussen biologisch en
sociologisch ouderschap. Voor kinderen komt dat
vaak neer op een wisselende leef- en leeromgeving.
Zij spelen nu geen gezinnetje, maar echtscheidingetje.
Een echtscheiding is geen terminale gebeurtenis:
de meerderheid van de gescheidenen hertrouwt
spoedig of woont samen met een nieuwe partner.
Tussen 1950 en 1975 hertrouwde 60 % tot 70 %
van de gescheidenen binnen de vijf jaar na hun
echtscheiding, vandaag is dat ongeveer 40 %.
Het verschil (van ongeveer 25 %) wordt opgevuld
doordat gescheidenen meer opteren voor
ongehuwd samenwonen. Sociologisch relevant
is de vaststelling dat de hertrouwkans in de jaren
1980 op elke leeftijd groter was dan de huwelijkskans
van nooit eerder gehuwden 42 . De gescheidenen
hielden bij wijze van spreken het aantal
huwelijkssluitingen op peil. Overigens stabiliseert
de gezinsgeschiedenis niet na een echtscheiding:
in hertrouwhuwelijken is de echtscheidingskans
groter dan in eerste huwelijken 43 .