EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 272
decennia zodanig gedaald is dat er de komende
jaren almaar minder vrouwen op vruchtbare
leeftijd zullen zijn. Zelfs als die vrouwen weer
heel wat meer kinderen zouden krijgen dan hun
voorgangers, bijvoorbeeld gemiddeld 2,1 kinderen
per vrouw, dan nog zullen er in totaal minder
geboorten zijn. Het enige wat daar wat aan
kan veranderen, is de toevoeging van vrouwen
op vruchtbare leeftijd door migratie. Ondertussen
zal het aantal sterfgevallen gaan stijgen en
stilaan het aantal geboorten overtreffen.
Conclusie: voor de toekomst valt een negatief
natuurlijk groeisaldo te verwachten. In een aantal
Europese landen is dat iets voor de nabije
toekomst of is dat nu al het geval, zoals in Duitsland
en in de meeste landen van het voormalige
Oostblok. In België zal het allicht nog een tijdje
duren voor het zover komt. Het zal minder lang
duren als de vruchtbaarheid verder daalt en langer
als de vruchtbaarheid zou stijgen. En het is
afhankelijk van het aantal migranten dat ons
land binnenkomt: meer migranten op vruchtbare
leeftijd betekenen een groter potentieel om
kinderen voort te brengen.
Negatieve natuurlijke groeicijfers (meer sterfgevallen
dan geboorten) hebben in het verleden
altijd voor politieke beroering gezorgd. Frankrijk
heeft op dat vlak bijvoorbeeld al een lange traditie.
Zowel in de 19de als in de 20ste eeuw
vreesden invloedrijke Franse politici expliciet
voor de teloorgang van de nationale identiteit
wanneer men van migranten afhankelijk zou
worden om de bevolking op peil te houden. Er
was en is duidelijk een voorkeur voor inheemse
groei, getuige bijvoorbeeld het feit dat de Franse
politici tegenwoordig vinden dat er voldoende
bevolkingsgroei is, maar dat er te weinig
geboorten en te veel immigraties zijn 4 .
De Waalse en Vlaamse politici lijken zich vooralsnog
weinig zorgen te maken over een krimpende
bevolking. Ten eerste is dat begrijpelijk,
want de Belgische bevolking groeit nog aanzienlijk,
vooral door migratie, maar ook door – voor-
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
lopig nog – een geboorteoverschot. In 2004
kende onze bevolking zelfs de grootste groei in
vijftien jaar. Ten tweede hoeft men zich over een
eventuele krimp van de bevolking op zich ook
geen zorgen te maken, want men kan moeilijk
beweren dat er in België te weinig mensen zouden
zijn. Eerder integendeel. Op zich zou een
vermindering van het aantal mensen in ons land
misschien zelfs helpen om bepaalde problemen
op te lossen. Het punt is echter dat die daling
van de bevolkingsomvang gepaard gaat met een
forse vergrijzing van de bevolking. En die zal
onherroepelijk wél voor politieke uitdagingen
zorgen.
De opa- en omaboom
De bevolking van België is al een eeuw aan het
verouderen, maar vanaf nu gaat het in versneld
tempo. De voorbije jaren waren het de weinig
omvangrijke generaties geboren tijdens en tussen
de Eerste en de Tweede Wereldoorlog die
de pensioengerechtigde leeftijd bereikten. Vooral
vanaf 2010 worden dat stilaan de omvangrijke
generaties van de naoorlogse babyboom. De
demografische cijfers achter die grijze golf
staan in vele publicaties beschreven dus ik ga
die hier niet herhalen. Kort gezegd: het aandeel
65-plussers in de bevolking gaat fors stijgen terwijl
de omvang van de bevolking op arbeidsleeftijd
krimpt. Zelfs als de vervroegde uittrede
uit de arbeidsmarkt (onder meer in de vorm van
prepensionering) aanzienlijk wordt teruggedrongen,
dan nog zal het groeiende aantal ouderen in
verhouding tot de bevolking op arbeidsleeftijd
de financiering van de gezondheidszorg en van
de pensioenen onder druk zetten – onder druk
zetten is niet hetzelfde als onmogelijk maken.
Zijn meer geboorten mogelijk?
De vraag is of een gezinsbeleid gericht op meer
geboorten in deze omstandigheden mogelijk en