Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

206 Slavoljub Gacović
Kravje, opština Sokobanja),m' Male Gorne Kravje, 1560, 1586.
(Svrljig)'® i Kravun, selište 1560. (Zagorje)!”” sa suf. —un (upor. imenice
goriin „vrsta hrasta”, iglun „vrsta igle“, bogatun „bogataš“ itd.).
Osnova ojkonima Gružavec, 1530-35, 1560, = Gružavac, 1586. (nahija
Krivina = top. Grujinac'®, atar s. Brusnika, opština Zaječar)!”* od slov.
prid. gruzav „krševit, kamenit” nastao je od imenice gruž „kamenjar,
krševito zemljiste®,' koja potiče od mediteranske (kelt.-ilir.) reči grava
„kamen“ i suf. —ac, -ec, poput toponima Gruž „severozapadno predgrade
Dubrovnika s pristaništem postavljeno na stenovitom terenu“,! koji se na
italijanskom naziva Gravosa od predslovenske (i predrimske) izvedenice na
-usium (upor. Brundusium > Brundisi, Italija) < Gravosium'®® (dubrovagkorom.
i > o, acrumine > Lacruma-Lokrum/) koje je preko vlat. *gravaria
(poimeni¢en pridev femininuma)'® nastao od predslovenskog (i
predrimskog) gravosium, koji takode potiče od mediteranske (kelt.-ilir.) reči
grava „kamen“ = yp&Pe (u novogrékom naredju u Zakoniji, Peloponez)
„izdubljena-izbrazdana stena“.! Ribezzo naziva ovu reč grande izoglossa
mediteranea, a Skok tvrdi da mediteransko grava obasiže veliki pojas, koji
se proteže od sjeverne Španjolske, Francuske, Italije, Dalmacije sve do
Peloponeza.' Na teritoriji istočne Srbije s istom osnovom identifikovali
smo top. Gravište u ataru s. Sikole i s. Trgovišta (u oba slučaja teren je
veoma kamanit),"m top. Grov, na kome su ubicirani ostaci antičkog i
ranovizantijskog perioda,' top. Cravul Pojeli, stenoviti greben, koji se
uzdiže iznad Timoka u ataru s. Gradskova, gde se inače nalazi kemenolom i
!21 Spomenica Timočke eparhije 1834-1934, Sremski Karlovci, 1934, 164 (= Spomenica).
192 1 Bosuuy-Jykau, Budun, 152.
1923 Ibid, 118,
1924 Rječnik JAZU 10, 480; Pesrk CAHY 3, 704: zpyja® „odlomljeno parče stene”.
1925 L BosHHu-JIykau, Budun, 101; D. Bojanié — Lukač, Negotinska krajina u vreme
turske viadavine, Glasnik Etografskog muzeja, 31-32, Beograd, 1968-1969, 81 (= D. Bojanić
— Lukat, Negotinska krajina).
1926 Veoma je zanimljiv ornitoloski termin u Srbiji griža „vrsta drozda, Turdus”; ova vrsta
drozda vije gnezdo u
kamenjaru na veoma nepristupatnom terenu. Gruz se moze povezati sa
osnovom greza „ncobrađen, neotesan kamen”; Peunnk CAHY 3, 703: U srpskom jeziku
imamo rijeci gru i grusje, koje znace isto što i kršje; Pewmux CAHY 3, 714: grugje
„kamenjar” potice od gruh „krševito zemljiste, kamenjar” (Peunux CAHY 3, 712) i kršje,
zbirna imenica od krš , kamenjar” (Peunux CAHY 10, 731)
1920 Zbornik Konstantina Jireceka 1, 218, 223, 346.
1028 p, Skok, Etimologijski rjecnik 1, 610.
1 1bid, 610.
1% 1bid, 610.
1931 1bid, 610.
1932 Topografska karta Sikole 101-4-1 i Topografska karta Knjazevac 119-4-3 (1 : 25000).
Hodoloskim istraZivanjem terena potvrdeni podaci sa navedenih topografskih karata.
193 Katalog za izlozbu arheologije knjaZevackog kraja 2.1X 1988, Knjazevac, 1988, [6] (=
Katalog).
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 207
top. Cravul Cetdi, stenovita čuka, na kojoj se nalaze ostaci ranovizantijskog
Kastela regije Aquis,' takode u ataru s. Gradskova.
Ojkonim Ibrovee, 1455. = Ubrevce, 1466. = Obrovce, 1483.
(Vidin)!” je, u prvoj grafiji, izveden od ie. osnove *ibr- (upor. baskički
apelativ ibar „dolina“, ibai „reka“; antički naziv Spanske reke Ebrus, Ebro,
“IBnp /Steph. Byz., reka/, "Invppa. - etnik Iberi = gré. “IBnp „Gruzijanci“,
odatle rus. Iverija,'* Iberija „Španija“, hidr. Ibr u Volinju, pritok Tetereva u
Rusiji'®’) koju možemo identifikovati i u osnovi hidronima Ibar, Ibrovo
vrelo „mesto gde Ibar izvire“, odatle Ibrovac „čovek iz Ibra“ i ojk. Ibarac u
istočnoj Crnoj Gori i suf. —ov + ce. Varijacije grafija Ibrovce = Ubrevce =
Obrovce predstavljaju samo pisarske nepreciznosti (upor. grafije ojkonima
Ustobol = Ostobil = Istubla), jer je inicijalni vokal u grafiji Ubrevce =
Obrovce samo turska proteza, a varijacije 0 - U samo interpretacija Dusanke
Bojani¢ zato što arabica ne razlikuje ova dva vokala,'® pa dve zavrine
grafije valja Citati kao Obrovce, te bismo ih onda mogli protumatiti od slov.
obrov- „jama, jarak, opkop, fovea®, §to je semanticki veoma blisko s
indoevropskom osnovom *ibr-.
Ojkonim Klivje, 1455. (nahija Klivje = Kelvije = Gelvije, od 1530.
nahija Crna Reka) = Krivir, 1560. = Krivi Vir, 1586 (nahija Crna Reka = s.
Krivi Vir, opstina Boljevac)' potie od osnove Kliv-, Kelv-, Gelv- < tra&.
gvel „izvor, vrelo“ < ie. *glelna „izvor, vrelo (upor, nem. Quelle „izvor,
vrelo*)'® i prid. suf. —je, odalle je rotacizmom doglo / > !! pa je od
osnove kliv- nastao slov. prid. kriv(i) + vir, a odatle je disimilacijom v-v > g-
v došlo do grafije Krivir, da bi dvadesetak godina kasnije došlo do grafije
Krivi Vir u nazivu sela koje se odrzalo do danas.'?
1% Hodoloskim istrazivanjem terena 1990. godine ubicirani su ostaci ranovizantijskog
Kastela (pym. Cetafi < lat. civitas, -atis, f grad, opstina).
155 11 "Bosumy-lykas, Budun, 74, 202; Miscellanea I1, 1466, 45.
0 p_Skok, Etimologijski rjecnik 1, 704(Ibar).
!7 V1. Mazurani¢, Prilozi za hrvatski pravno-povijesni rjecnik, Zagreb, reprint izd. 1975,
421 (= V1. Mazurani, Prilozi).
!% Po misljenju Mitra Pesikana koji je naveo kao primer ojk. Stub’l u nahiji Timok
(event. Stubla ili sl.) moze se čitati: /:estwbwl „Ustobol“ 1454 = mwstwhal „Ostobil“ 1466 =
astwbla, Istubla“ 1560. M. Pešikanu se najsrdacnije zahvaljujemo.
1% | Bosnuy-Tlyxas, Budun, 105; D. Bojanié-Lukag, Zaječar i Crna Reka u vreme turske
viadavine (XV-XVIII vek), Glasnik Etnografskog muzeja, 42, Beograd, 1978, 30, 51-53 (= D.
Bojanić-Lukač, Zajecar i Crna Reka).
!0 S, Gacović, Prilog toponomastickoj etimologiji na tlu Timocke krajine, Razvitak 3
(1985), 99.
!i S. Georgijevit, Balkanoloske studije 11, Nis, 1967, 99 (= S. Georgijevié, Balkanoloske
studije).
' Valja napomenuti da su sve tri oblasti Klivje, Vinisnica i Cma Reka dobile svoj naziv
prema imenima naselja Klivje koje se u obliku Krivi Vir odrzalo do danas, Vinisnica koja se