Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

154 Slavoljub Gacović
srednjovekovne etničke slike i u isto vreme pozivajući se ovde na rad
Stanojevića.6
Karakteristično je takođe da u radovima jugoslovenskih naučnika
vlaška onomastika srednjovekovnih srpskih povelja nije još dovoljno
rasvetljena, da bi mogla okarakterisati drevne etničke procese. Na primer, u
svom delu Etnogeneza Južnih Slovena T. Vukanović govori o ulozi
„nomadskih stočara Arbanasa, Vlaha i Srba i župskih srpskih sela, koja ...
daju crnogorsko-hercegovačka plemena, koja su nove etničke tvorevine“,
kao i o crnogorsko-hercegovackoj plemenskoj organizaciji koju „temelji ...
na stapanju pastirske starobalkanske nomadske krvi Vlaha, Arbanasa i Srba -
Crnogoraca“®”’ Na žalost, on koristi samo imena rodova i plemena,
pribegavaju¢i delimiéno i pomoéi toponomastike, ali ne analizira
antroponimijski materijal Žičke i drugih srpskih povelja.
U izvesnoj meri problemi istorije vlaškog stanovnistva srednjovekovne
Srbije dotaknuti su i u rumunskoj literaturi, posvecenoj proslosti
istočnoromanskog etnosa na Balkanu, medutim, u datom slučaju, specijalna
analiza vlaških imena, kao pokazatelja etničke istorije feudalne Srbije, nije
bila uradena. Tako su balkanski Vlasi epohe srednjeg veka bili predmet
nekih istraZivanja Silviu Dragomir-a, i kao rezultat pojavila se njegova
knjiga Vlasi sa severa Balkanskog poluostrva u srednjem veku (Viahii din
nordul Peninsulei Balcanice in Evul Mediu). Potpuno je razumljivo da se
Dragomir, analizirajuéi sačuvane materijale o Vlasima u Bugarskoj, Srbiji,
Hrvatskoj, osvrće i na toponimiju i onomastiku Srbije, izmedu ostalog i napodatke
srpskih povelja XIII veka (Zicke, stonske i humske).
U vezi s tim on se detaljnije zaustavlja na vlaskim imenima iz žičke
povelje. Po njegovom misljenju, Vlasi Zitkog manastira nisu imali
„Specifična“ romanska imena, pa u tu grupu imena on svrstava sledeca:
Bukor, Bun, Dedol, Mik, Mrgela (?), Singur, Sarban, Gunja. Ta kategorija,
smatra on, može biti uveéana na radun nekih drugih imena, koja u njemu
izazivaju neke sumnje, a koja glase: Bala, Buckat, Dragusia, Rug, verovatno
i Lukan, Grd, Stan i Vlad. S. Dragomir ocenjuje nadalje da je kategorija
tipi¢nih grékih, tj. kalendarskih ili hrišćanskih imena u tom spisku žičkih
Vlaha takode mala, jer tu spadaju samo imena Vasil, Tudor, Sina, Andrija i
1lija. Mnogo više ima ovde slovenskih imena Vlaha, kao npr. Berilo, Braen,
Dajsa, Ded, Grdan, Hodisa, Kuplen, Negus, Negoslav, Pacemil, Plen,
% M. Grković, Recnik ličnih imena kod Srba, Beograd, 1977; P. Ivić, M. Grkovié,
Deéanske hrisovulje, Novi Sad, 1976, 16, nap. 15.
7 T, P. Vukanovié, Emogeneza Juznih Slovena, Vranjski glasnik, X (1976), 228.
|
\
·[
i
Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 155
Sracen i druga, što je on procenio kao dokaz „jakog srpskog uticaja“ i jedne
„početne faze asimilacije“ Vlaha.*”*
U sovjetskoj nauci, bez obzira na Zivo interesovanje za pitanje
onomastike®” jedino su u radovima E. P. Naumova, vlaška imena srpskih
izvora postala predmet posebnih istraživanja na etnogenetskom planu.®®
Korisni su i neki opšti zaključci i dostignuca sovjetskih naucnika (istoricara,
etnografa, lingvista i dr.), dobijeni analizom materijala o drugim nacijama
drugih regiona. Raspravljajući o značaju antroponimijskog materijala,
sovjetski naučnik A. M. ReSetov iznosi sledece: „Prezime i ime Coveka
obi¢no nose u sebi odredenu etničku nijansu, a etnička specifiénost
antroponima je dovoljno stabilna.“®' Sa svoje strane V. A. Nikonov,
pozivajući se na rad L. Zgustija i S. Rosponda, primeéuje da ,,antroponimija
moze posluziti kao dragocen istorijski pokazatelj koji pomaZe razjasniti
nekadagnji etnicki sastav i migraciju stanovništva u proglosti.“® Kako nam
se &ini, te opšte postavke se odnose i na vlaška imena zabeleZena u srpskim
poveljama XIII-XIV veka.
Njihovu analizu mi éemo pogeti kratkom karakteristikom postojeéih
izvora, u prvom redu Žičke povelje s početka XIII veka (1220), u kojoj je
zabelezeno 219 vlaških imena, od kojih je prvo navedeno ime vlaskog kneza
Grda. Po svoj prilici, on je predvodio tu vlašku opstinu, odnosno katun, ili,
što je verovatnije „sudstvo“ — po analogiji sa vlaškim ,sudstvima“ iz
hilandarske povelje Stefana Némanje. U povelji su navedeni samo muskarci
— Vlasi, pri čemu je izuzetak ime udovice Draguse, a druga Vlahinja se
imenuje kao ,,Gostimira mati“. U ovoj povelji nema ni jednog imena po ocu,
a sama imena ne ukazuju na stepen srodstva (npr. otac, njegov sin, njegov
ded), što je Stanojevié koristio u ranije navedenom delu. Uopste, registar
vlaskih imena Zicke povelje odlikuje se krajnjom suvoparnošću i škrtošću
8 S. Dragomir, Vlahii din nordul Peninsulei Balcanice in Evul Mediu, lasi, 2001, 19; P.
Skok, /z rumunske literature o balkanskim Viasima, Glasnik Skopskog naucnog drustva, III
(1928), 293-308.
Onostacmuxa, Mocksa, 1969; 4Anmpononuvuka, Mocksa, 1970; dmuozpagus usen,
Mockea, 1971; Ouoxacmuka u Hopma, Mocksa, 1976; H. M. )KeneaHak, K ucmopuu
cep6oxopsamckux namponususeckux (bop.u XII-XV es., Jocninxenns 3 MoBO3HaBcTBa, Kuis,
AH YPCP, 1963; Ibid, [aeni cepGoxopeamceki eidemnonisiuni anmponowoisti,
Tepuropianbunu nianekrn i BnacHi nassw, Kuin, 1965.
E. 1. HayMon, Baakanckue Braxu u ghopsuiposariue Opeanecepockoii Hapodwocmu (K
ananusy anauckux WMeM u3 cepČckux zpasiom XII a.), ĐDraWweckan WCTOpH3 BOCTOHHBIX
pomanues, JlpeBHocTb H cpe/nHHe Beka, Akanemus Hayk CCCP, MHHcruryr cnaBgHoBencHHs H
GankaHicrHkH, Mocksa, 1979, 18-60 (= E. I1. Haywmos, Baakawckue Baaxu).
% A. M. Peweros, 4wmponoHu\tuueckue mpancopayuu 6 uHoWaljuonanHoi cpede,
Srorpadus HMeH, Mockea, 1971, 59.
2B A. HuxoHoB, 3adavu u Memodst ahmponoHu\niku, JIH4Hble MMEHA B OPOLLOM...,
47,51,