Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

244 Slavoljub Gacović
sufiksima, bilo da su u samostalnoj upotrebi ili u okviru sintagme, a
prisustvo „morfema karakterističnih za rumunski jezik, u nekoliko slučajeva
stari romanski elementi, ukazuju na uticaj toga jezika koji je izvršilo vlaško
srednjovekovno stanovništvo na našem tlu...«1403
U zaključku svoga rada Zvezdana Pavlović iznosi da „na velikoj
teritoriji koju zahvataju slivovi reka Zapadne i Južne Morave, što znači
veliki deo Srbije od zapada prema istoku do bugarske granice, sa svim
rekama koje utiču sa severa u Nišavu, nalazi se u imenima reka stari vlaški
sloj (podvukao S.G.). Taj vlaški sloj su poglavito antroponimi sačuvani u
toponimiji, pa preko nje se i danas čuvaju u hidronimiji. Svi ti antroponimi
žive i danas u fondu ličnih imena Rumuna.“1404
Iz iznetog zaključka stiče se utisak da „stari vlaški sloj“ zahvata sliv
Južne i Zapadne Morave i Nišave poglavito zbog antroponima sačuvanih u
toponimiji, pa preko nje u hidronimiji, a koji i danas žive u „fondu ličnih
imena Rumuna“, ali da ne zahvata sliv Velike Morave, Resave, Mlave,
Porečke Reke, Belog i Crnog Timoka i Timoka, valjda zato što u njima, po
mišljenju Zvezdane Pavlović, ne živi isti fond rumunskih antroponima koji i
danas nalazimo u „fondu ličnih imena Rumuna“. Na žalost, u svom radu
Zvezdana Pavlović nije iznela kriterijume po kojima se fond rumunskih
antroponima koji se i danas nalazi u živoj upotrebi kod Rumuna razlikuje u
slivovima navedenih reka. Po mišljenju Zvezdane Pavlović, ti antroponimi
„verovatno nisu isti, valjda zato što u slivovima Velike Morave, Timoka i
drugih živi i danas rumunsko stanovništvo, koje je, kako piše u srpskoj
istoriografiji, doseljeno u novije vreme iz Rumunije, po mnogima tek u
XVIII-XIX veku. Da je to jedini kriterij na osnovu kojeg Zvezdana Pavlović
ističe antroponimijsku razliku hidronima koji pripadaju slivu Južne i
Zapadne Morave od onih u slivovima Velike Morave, Resave, Mlave, Peka i
Timoka, vidimo na osnovu uvodnih razmatranja u njenom radu, pod
naslovom: Nešto o rumunskim elementima u imenima reka sa terena
Srbije,*” gde iznosi: „Potamonimi u čijem sklopu se nalaze rumunske
jezičke crte, a pripadaju slivu Južne Morave, razlikuju se od takvih
potamonima u slivovima Mlave i Peka, a još više od imena voda u slivu
Timoka“. Zatim nastavlja da su „te razlike primetne pa se na osnovu njih
Enciklopedija Jugoslavije, 1, 1955, objavljuje...” i nešto starije grade koju je preuzeo ... iz
Austrijske topografske mape 1:200.000 koju je 1914. izdao u Beču: Militirgeographisches
Institut i iz Srpske topografske mape 1:75.000 (bez godine, ali svakako pre 1909, kad se već
nalazila u biblioteci seminara za geografiju Univerziteta u Bukureštu)” u privremenom
izdanju „Geografskog odeljenja Glavnog Generalštaba”! 2 to svakako nije mogao biti
obuhvaćen prostor Timočke zone u celosti.
149 7. Pavlović, Analiza imena, 87-88.
P Ibid, 86.
145 7. Pavlović, Nesto o rumunskim elementima u imenima reka sa terena Srbije, ANU
BiH, Posebna izdanja, knj. LXX, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 13, 1985, 109-111.
Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 245
mogu utvrditi tri zone u kojima su, po strukturi, raznorodni rumunski
elementi“. Tu strukturu u jednu od tih zona, u tzv. južnoj zoni,"*" objašnjava
time da su „u pitanju stara vlaška imena“ dok su, po njenom mišljenju,
„rumunski jezički elementi u imenima voda Istočne Srbije novijeg datuma”
dajući obrazloženje, da su „oni iz govornog fonda rumunsko-vlaškog življa
ovoga kraja ili rezultat uticaja rumunskog govomrnog jezika pogranične
zone.“ Nastavljajući Z. Pavlović iznosi da „dok su potamonimi u južnoj zoni
kontinuanta vlaških srednjovekovnih antroponima, u ovoj zoni su derivati
raznorodnih leksema. Zona o kojoj govorimo obuhvata sliv Timoka“, ne
trudeći da objasni koja je razlika između antroponima korišćenih u
hidronimiji tzv. južne i istočne zone kada se antroponimi južne i istočne zone
i danas podjednako koriste u antroponimiji Rumunije. To što se u tzv.
istočnoj zoni nalaze i derivati raznorodnih rumunskih leksema, samo govori
o tome da se srednjovekovno vlaško, tj. autohtono rumunsko stanovništvo
Timočke zone tokom čestih migracija izmešalo sa rumunskim stanovništvom
srednjovekovne Vlaške, posebno u vreme i nakon ratova vođenih protivu
Turaka na ovom prostoru od strane Mirčea Starog 1408-1410. godine, u
vreme „dugog rata“ 1593-1605. godine, u vreme i nakon austrijske vladavine
1718-1739. godine, nakon 1833. godine, tj. nakon oslobođenja Timočke
krajine od Turaka i njenog pripajanja Kneževini Srbiji, pa sve do pada
Čaušeskuovog režima, kada po ko zna koji put dolazi do velikog priliva
stanovništva Rumunije na prostbru Istočne Srbije. Uostalom, Z. Pavlović
prilikom donošenja svojih ishitrenih zaključaka nema u vidu mnoge nazive
naselja rumunske antroponimske osnove sa prostora Timočke zone, koje
smo ovde naveli iz turskih popisnih deftera 1454/55, 1466, 1478/81,
1530/35. i 1560. godine.
Razume se da takvi zaključci Zvezdane Pavlovi¢ ne poéivaju na
validnim argumentima, ve¢ na unapred formiranim tezama u srpskoj
istoriografiji druge polovine XIX i tokom XX veka, koja se, na Zalost, često
preuzima bez svestranijih multidisciplinarnih istraZivanja i detaljnijih analiza
faktografskih podataka sa prostora Timočke zone, kao i bez dubljih analiza
možda malobrojnih i rudimentarnih, ali postojecih i validnih, istorijskih
1zvora.
X 11. Dokaz više da zaključci Zvezdane Pavlovi¢ o „tzv. juznoj zoni“,
gde se hidronimi mogu objasniti „starim vlaškim imenima“ za razliku od
onih u istočnoj Srbiji koji potiču „iz govornog fonda rumunsko-vlaškog,
življa“ novijeg datuma, ne počivaju na argumentima koji se nude na prostoru
Timok — Osogovo — Šara, jer se u Onomastici Timoka Ljubiše Rajkovića
1496 Z. Pavlović, Hidronimski sistem sliva Južne Morave, Beograd, Institut za srpski jezik
SANU, Biblioteka južnoslovenskog filologa, Nova serija, knj. 10, 1994, 9-205.