Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

196 Slavoljub Gacović
Gorna Čučuna””: Dimitri, Đorg, Đura, Jovan 5, Marko, Mišl, Nikola,
Oliver, Radul, Stepan 2.
Orahovica®: Andrija, Dimitri, Đura, Đurin, Jovan 4, Kalibaba,
Kostadin, Nikola, Pantelej, Pero, Petri, Radul, Todor, Vitan 2.
Gorni Vladan”*: Balka, Đenal, Dimitri, Jorgij, Jovan 3, Lazar, Marko
2, Nikola 4, Pavel 2, Pavlo, Petri, Stamat.
Pored navedenih romansko-vlaških i srpsko-vlaških imena koje smo
naveli po fragmentima opšimog popisa Vidinskog sandžaka iz 1478/81.
godine, zanimljiva su imena koja nalazimo u osnovi mnogih ojkonima svih
turskih popisnih deftera XV i XVI veka, koja su najbolji pokazatelj da su
srednjovekovni etnički Vlasi na prostoru Timoka živeli i pre dolaska Turaka
(1396), a koja danas nalazimo u antroponimiji Rumuna, kao npr. Babadifa
(Baba Dita), Bagaceanu, Bazdr, Baint, Balan (< rum. bdl „plav, svetao”),
Bala (Balu), Bobos, Bocsa, Bunild, Baz, Veza, Velu, Vetrin, Vines, Vinte,
Vermice (ili Vrancea), Ginga (< rum. gingd „mucav čovek”), Dala, Costita,
Crusila (< rum. crugi „crveni”), Calan (< mad. kalan „kašika”), Calota (<
rum. calotd ,kalota; kapica, ćelepuš”), Calu (rum. cal ,konj”), Cachitd,
Chipcea, Chilea (< rum. chilie „sobica”), Chilom ?, Clesu, Cloata, Covila (<
rum. covild ,kobilica, krivina”), Coiman, Conete, Cogara (< rum. cogara
„ograda od pruéa za stoku), Corbaci (rum. corbaci „bič isprepleten od vise
kaiševa”), Corbea, Corici, Creoleanu?, Cubeica, Crusevan Cucera,
Ciungary (< rum. ciungur „čovek bez jedne ruke ili noge”), Chipcea,
Lopugsan, Musatu, Necald, Orsea, Otul, Peris, Priciu (< rum. prici ,.krevet za
jednu upotrebu), Pal, Panita, Plesa, Rez, Rosul, Rusanu (< rum. a rugi
scrveni”), Saracu (rum. sdrac „siromašan, ubog”), Secula (< rum. sec „suv;
fig. glup), Sibana, Sica, Sara, Trand, Trestian, Ulmanu, Haldan (rum.
haldan „zasad konoplje izmedu redova kukuruza”), Hinea, Humda i Hutu.
Sledeći turski popisni defteri sa mnoštvo rumunskih imena potiču tek iz
1741. godine što svakako iskate iz zadatih vremenskih okvira.
X Romansko/Rumunsko i drugo stanovni$tve Timočke zone
u svetlu toponomastike
U antičko doba na prostoru Timočke zone Zivela su mnoga plemena,
medu kojima Dardanci, Tribali, Mezi, Besi, Serdi, Kavi, Remi, Timahi,
Pikenzi, Trikornenzi, Skordisci, Celegeri, Dako-Geti i druga manje poznata
7 Selo Cutunje nalazilo se izmedu Resnika i Sokobanje. Po naredbi kneza Miloša ovo
selo moralo se preseliti u Resnik. Sada postoji Čučunjska reka, pritoka Moravice, istoéno od
s. Resnik (P. S. Jovanovi¢, Banja, 21, 23, 90, 91). Sada je Čučunje deo naselja u Sokobanji.
%% Selo Orahovica danas ne postoji. Medutim postoji selo Oresac na Orešačkom potoku,
za koje pretpostavljamo da se prvobitno zvalo Orahovica (P. S. Jovanovié, Banja, 112-114).
5 Selo Gorni Vladan, nepoznato.
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 197
tračka i ilirska plemena. Ona su u vreme Tiberijevog dolaska na vlast, oko
14. godine nove ere, usla u sastav novoosnovane provincije Mezije (Moesia),
koja je obuhvatala prostor od reke Cibrice na istoku do reke Morave na
zapadu, a od Dunava na severu do linije koja je išla južno od Skoplja. Dakle,
na prostoru gde je nepunih četrnaest vekova kasnije od Turaka-Osmanlija
formirano više teritorijalnih jedinica, medu kojima i Vidinski sandZak.
U doba rimske dominacije i prosperiteta zapogela je gradnja dobrih
puteva i kastela na dunavskom limesu i u unutrašnjosti za što bolju odbranu
od raznorodnih varvarskih plemena, Gota (Ostrogota i Vizigota), Alana,
Karpa ili Karpodačana, Sarmata, Roksolana, Tajfala, Greutunga, Herula,
Gepida, Vandala, Astinga, Pevka, Borana, Bastarna i drugih, koja su tek
sredinom III veka n.e. zapolela ozbilinije upade u srednjobalkanske i
istoénobalkanske provincija Rimske Imperije. To je vreme povlačenja
rimske vlasti iz provincije Dakije, a sa njom svakako i dobar deo
romanizovanih Dagana, odnosno Dako-Geta.
Stiču se, dakle, na prostoru kasnije formiranog Vidinskog sandzaka,
mnoga plemena i narodi o kojima svedoči mnoštvo objavljenog
onomasti¢kog materijala iz Arčara (Ratiaria),’® Bele Palanke (Remesiana),
90 U natpisu iz Bononie stoji uz ime Amme nationis utrisque Dardaniae. Valja re¢i da ime
Ammia nije retko u Makedoniji, a posvedočeno je i u Delfima kao 'Apu{q, o yévol
'IMvpd. Lično ime Andia (okolina Naissus-a) i Andio (Remesiana = Bela Palanka),
posvedocena su samo na teritoriji Dardanije i ilirskog su porekla, u vezi su sa imenom Andes,
-ntis zabelezenim u Dalmaciji. Od istog je korena i ime boZanstva Andinus iz Kacanika (CIL
111, 8184) koje je domace, dardansko. U okolini Naissus-a je zabelezeno i ime Annus i Atta
(Ni§, CIL 11I, 8249). Moscy smatra da su svi nosioci ovog imena pre Marka Aurelija bili
Kelti. Medutim, jedan nosilac imena Atta je Azal, a trojica su sa teritorije Eraviska, pa im je,
prema tome, okolina ilirska. Veoma poznata i rasprostranjena tracka imena su AUAovnopic
(okolina Naissus-a), Auluzon (Remesina) i Bithus (okolina Naissus-a i Timacum Minus), dok
Celsus (Timacum Minus) moze biti i tračko i ilirsko ime. Naime, Mateescu identifikuje
Celsus, Kéraog sa KépEog, Cerzus i navodi mnoge primere iz Trakije, poput KćAgou (x 4),
Kéhroag i Kédoog. Valja uporediti Dines Celsi iz kosmajskih oblasti i Kédavog iz sofijske
oblasti. Vlahov smatra ova imena tračkim, dok Vuli¢ ne vidi razlog da su ova imena
isključivo tratka, te navodi u srednjodalmatskom podru&ju ime Celso Statica Bubantis
liberta, a u juznom Noricum-u, nedaleko od Zidanog Mosta, sre¢emo Celsilla Maximi, što je
(Timacum Minus) s lat. suf. izvedeno od poznatog tratkog imena Dines, -ntis, koje je
posvedogeno i u Moesia Superior. Nadalje, Dolens i Doles (Remesiana), kao i Dizo, -onis
(Naissus i okolina Naissus-a, CIL VI, 32937) poput imena Dizas koja su tracka po Detschewu.
Kod Tračana i kod Kelta se javlja ime Cocaius (Naissus, CIL III, 155), koje je prema
Detschew-u prosireno ime Coca, a medu najobiénija ilirska imena spadaju Dasius (okolina
Naissus-a) i Dassius (Remesiana i Timacum Minus). Obiéno tračko ime je i Entouxéving
(Eptaikenthos — okolina Naissus-a) koje je po Detschew-u isto što i Ettela, Eptelu
(dokumentovano u Serdica = Sofija), Eptala (dokumentovano u Panoniji) i u vezi je s
korenom epta-.