Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

30 Slavoljub Gacović
s.m. „čvorak“ (dr. graur) < lat. graulus (= graculus);”5 grangure s.m. zool.
„žuja, zlatica, Oriolus galbula“ (dr. grangur) < lat. galgulus (= *galbulus <
galbus); sturz s.m. „drozd, Turdus musicus, Turdus viscivorus“ (dr., ar.
sturz) < lat. furdus, preficitoarje/privigitoare s.f. „slavuj“ (dr.
privighetoare, priveghia) < lat. *pervigilatoria (< pervigilare); strigš (risu
đin pždure) s. f. „Tyto alba guttata“ (dr., ar. strigd) < lat. vulg. striga (=
strix, strigis);"* cocoj s.n. „kvrga, čvoruga; ćuba“ (dr. cucui, ar. cuculy,
mgl. cucul) < lat. *cucullius (= cucullus);'”’ turturicš/turturea s.f. „grlica“
(dr. turturea, dr., ar. turtureaud, turlureauam) < lat. turturella (< turtur, -
em); rindurici/rindurea s.f. „lasta(vica)“ (dr. rindurea, rindunicd) < lat.
*hirundula (< hirundo, hirundinem);'” codalbiti s.f. zool. „belorepa“ (dr.
codalbd < coadd + albd) < lat. cauda + albico (< albus); golumb s.m.
„golub“ (dr. porumbel) < lat. columbus; sirbaéic, -š adj. „divlji“ (dr., mgl.
salbatic) < lat. vulg. silvaticus < salvaticus; coada s.f. „rep“ (dr., ar., mgl.
coadd) < lat. coda (< cauda, coda); cornut, -š adj. ,rogat/a, rogata
životinja“ (dr., prov., cat. cornuf) < lat. cornutus; brinca s.f. „kolena,
laktovi“ (dr. brinca pl. brinci) < lat. branca;"*® morsica vb. tranz. „,
muljati, gnječiti“ (dr. /pop., reg./ murseca) < lat. morsicare (< morsus ,,ujed,
ugriz“); arič s.m. „jež“ (dr., mgl. arici) < lat. ericius; jepure s.m. „zec“ (dr.
iepur/e/) < lat. lepus, -orem; roade vb. tranz. ,glodati, (iz)gristi; muéiti,
kinjiti“ (dr. roade) < lat. rodere; vulpije s.f. „lisica“ (dr., ar. vulpe) < lat.
vulpis (acc. vulpem); lup s.m. „vuk“ (dr., ar., mgl., ir. lup) < lat. lupus; urla
vb. intranz., tranz. ,url(ik)ati, zavijati; fijukati (dr., friul. wrla) < lat.
*ur(u)lare < ululare; urlitori, -oare adj. „onaj koji zavija, urliče; potok
koji huče“ (dr. urldtor) < lat. *ululator; urs/u/ s.m „medved“ (dr., mgl., ir.,
ar. urs/u/) < lat. ursus; ursi s.f. „medvedica“ (dr. ursd) < lat. ursa; ursoajci
(ursoaicd) „medvedica“ < lat. ursa; ciprior s.m. „srndać“ (dr., ar. cdprior)
< lat. capreolus (< caper, -pri); caprioari „sma“ < lat. capriola, itd.
Delovi ljudskog tela. Leksi¢ki materijal obuhvata sledeća
potpoglavlja: opšti pojmovi; glava; ruke i noge; trup: os s.n. „kost“ (dr., ar.,
mgl., ir. os, vos) < lat. ossum; osos, -oasš adj. „koščat“ (dr. osos) < lat.
ossuosus; frint, -š adj. „(po)lomljen“ (dr. fiinf) < lat. *franctura < fractura,
frinturd s.f. ,prelom, odlomak“ (dr. frintura, mgl. frantdturd) < lat.
fractura; fringe vb. tranz. „(s)lomiti“ (dr. fringe) < lat. frangere; moduvš
s.f. „srž, moždina“ (dr. mdduva) < lat. medulla; vini s.f. „vena“ (dr. vind) <
135 DELL, p. 266.
1% DELL, p. 656; Mihdescu, Lg. lat., p. 217.
!? DELR, p. 419; DER, p. 257; DDA, p. 393; Capidan, Megl., III, p. 83.
1 DER, p. 868; DLR, XL, 3, p. 748-749; DDA, p. 1207-1208; Capidan, Megl., IIL, p. 291.
' DELL, p. 296; DLR, IX, p. 474-475; DER, p. 700.
1% DELL, p. 75; Mihiescu, Lg. /at., p. 280.
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 31
lat. vena; vinos, -oasš adj. „snažan, jak, Zilav* (dr. vinos) < lat. venosus;
muski s.m. „mišić“ (dr., mgl. mugchi) < lat. musculus; singe s.n. „krv“ (dr.
singe) < lat. sanguis, sanguem; singera vb. intranz. tranz. ,,(is)krvariti, biti
ranjen; raniti, raskrvariti (dr. singera) < lat. sanguinare; singeros, -oasi
adj. ,zakrvavljen, krvoločan, svirep“ (dr. singeros, -oasd) < lat.
sanguinosus; crunt, - adj. „krvav; užasan“ (dr. crunf) < lat. cruentus (<
cruor, -oris); crunta vb. refl. „zakrvavi (se)“ (dr. crunta) < lat. cruentare;
incrunta vb. refl, tranz. ,popreko, ljutito gledati (dr. incrunta) < lat.
*incruentare (cf. incruentatus);"' carie s.f. „meso“ (dr., ar., ir. carne) < lat.
caro, carnem; cirios, -oasi adj. „mesnat“ (dr., ar., mgl. cdrnos) < lat.
carnosus; pćele s.f. „koža“ (dr. piele) < lat. pellis, pellem; par s.m. ,kosa,
dlaka“ (dr. pdr) < lat. pilus; piros, -oasi adj. ,kosat, dlakav“ (dr. pdros) <
lat. pilosus; cap s.n. ,glava; vrh; pocetak, kraj“ (dr., ar., mgl. cap) < lat.
caput; cipitini s.f. pejor. „glav(ic)a (luka, kupusa)* (dr., ar. cdpdfind) < lat.
vulg. capitina;' cipitinos, -oasi adj. „glavat; fig. tvrdoglav“ (dr.
cdpatinos) < lat. capatinosus; frunée s.f. „čelo“ (dr., ar., ir. frunte) < lat.
Jfrons, -ontem; timpld s.f. „slepoočnica“ (dr. fimpld) < lat. *templa =
tempora; urejke s.f. „uvo“ (dr. ureche) < lat. vulg. uricla (< auricula); nas
s.n. „nos“ (dr., ar., mgl., prov., cat. nas) < lat. nasus; nare s.f. „nozdrva“
(dr., ar. nard, nare) < lat. nares; ojki s.n. „oko; okno“ (dr. ochi) < lat. vulg.
oclu(s) < lat. oculus;”* gani s.f. „trepavica“ (dr. geand, ir. zane') < lat.
*gennae = genae;" sprinčanš s.f. „obrva, veđa“ (dr. sprinceand) < lat.
*supergenna (= *supercenna) < supercilia + *genna; fata s.f. „lice“ (dr.,
ar., mgl. fatd) < lat. facia (< facies);"*’ buci s.f. ,obraz, zalogaj“ (dr., ar.,
mgl. bucd) < lat. bucca; bucos, -oasš adj. ,,veliki obrazi“ (dr. bucos) < lat.
buccosus;'” bucati s.f. „komad, deo (hleba)* (dr. bucatd) < lat. buccata;'®
imbuca vb. tranz. „(za)gristi, gutati, zderati“ (dr. fmbuca) < lat.
*imbuccare; gurš s.f. „usta“ (dr., ar., mgl. gurd) < lat. gula"! (grbiz.
goula); rost s.n., adj. „smisao, red, cilj, namena; opravdanje; način (Zivota);
UDELR, 414-416; DA, 1, 2, p. 932-933.
"2 Mihéescu, Lg. lat., p. 28, 280; DA, 1, 2, p. 100; DDA, p. 338, 340; Capidan, Megl., 111,
p. 58.
133 Mihaescu, Lg. lat., p. 182.
'3 DELL, p. 120; REW, 8459; Dicfionarul explicativ al limbii romdne, Bucuresti, 1975,
885 (= DEX); DER, 8102.
"% DELL, p. 269; REW, 3727.
1% DDA, p. 1079, 1130-1131.
!7 Mihžescu, Lg. at., p. 227.
!% DELL, p. 77; Mihéescu, Lg. /at., p. 280.
" DELL, p. 77.
MO H. Mihdescu, E indreptdfitd reconstituirea
Bucuresti, 1965, p. 568 (= Mihšescu, Reconst.).
?, in Omagiu lui Alexandru Rosetti,
!! DELL, p. 284-285; Mihdescu, Lg. /at., p. 280.