Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

i
58 Slavoljub Gacović
s.n. „kola (volovska)“ (dr., ar., mgl. car) < lat. carrum (carrws);"" ešra vb.
tranz., refl. „(pre)voziti (se)“ (dr. cdra) < lat. carrare (< carrum); incšrca
vb. tranz., refl. „(na)tovariti; (na)puniti (se)“ (dr. incdrca) < lat. incarricare;
desciirca vb. tranz., refl. „istovariti; isprazniti (se); sručiti“ (dr. descdrca,
ar. discdrca, mgl. discarc) < lat. discarricare;”” jug s.n. „jaram, ig“ (dr.,
mgl. ir. jug) < lat. jugum; injuga vb. tranz., refl. „podjarmiti, upregnuti (u
jaram)“ (dr. fnjuga) < lat. injugare; incil'eca vb. tranz. „uzjahati“ (dr.
incdleca) < lat. incaballicare (in + caballicare < caballus); descileca vb.
intranz. „sjahati“ (dr. descdleca) < lat. *discaballicare; cilare adj. „jašući“
(dr. cdlare) < lat. caballaris, -em; cilaret s.m. „jahač“ (dr. cdldriu, caldref,
caldrag, ar. caldrefu) < lat. caballaricius, -a, -um;?” saualsa s.f. „sedlo“ (dr.
$a, saua, yeaua) < lat. sella (< sedeo); friu/frini s.f. ,uzde, dizgine* (dr.
friu, dr. farh./ fiind) < lat. frenum; infrina vb. tranz. „ zauzdati“ (dr. infrina)
< lat. infrenare; desfrina vb. tranz. „Tazuzda(va)ti“ (dr. desfrina, prov., cat.,
8p. desfrenar) < lat. disfrenare;*® cipstru s.n. „ham; ular“ (dr. capdstru) <
lat. capistrum; luntrije s.f. „čamac“ (dr. luntre) < lat. lunter, -trem; duče vb.
tranz. ,(pre)nositi, poneti, (ot)i¢i, odlaziti“ (dr. duce) < lat. ducere; aduče
vb. tranz. intranz. ,doneti, donositi; ličiti; (s)pomenuti; setiti se“ (dr.
aduce) < lat. adducere; muta vb. tranz., refl. „premestiti (se)“ (dr. muta) <
lat. mutare; strimuta vb. tranz., refl. ,,(pre)seliti (se), promeniti (se)“ (dr.
stramuta) < lat. *extramutare (= transmutare); trimeée vb. tranz.
„(ot)poslati, odaslati; uputiti* (dr. /arh./ trimite) < lat. tramittere (< mittere);
torna vb. tranz. „(iz)liti, uliti, sipati“ (dr. furna) < lat. tornare (< tornus);
ristorna vb. tranz. „prevrnuti, preturiti, razbacati“ (dr. rdsturna) < lat.
restornare; vinde vb. tranz., refl. ,proda(va)ti (se)“ (dr. ir. vinde) < lat.
vendere; cumpšra vb. tranz., refl. ,,(na)kupovati, (ot)kupiti“ (dr. cumpdira)
< lat. comparare (< paro); ditorl, -oarie adj. „dužan, obavezan“ (dr. dator)
< lat. *debitorius, debitor, -orem; inditora vb. tranz., refl. „zadužiti (se),
obavezati (se)“ (dr. indatora) < lat. vulg. *indebitare; pjerde vb. tranz.,
refl. | (iz)gubiti (se); zbuniti se* (dr. pierde) < lat. perdere; skimba vb.
tranz., refl. „zameniti (se), promeniti (se)“ (dr. schimba, mgl. schimb) < lat.
? DELL, p. 102; Mihžescu, Lg. lat., p. 297; DELR, 254; Rosetti, ILR, p. 197; DELROM,
P- 35; DER, p. 142; SDE, p. 226; DDA, p. 342.
? DELL, p. 102; Mihdiescu, Lg. /at., p. 66, 285; DELR, 253, 255-258; SDE, p. 106-174,
226, 510; DDA, p. 314, 316, 478, 857-858; Capidan, Megl, 1L, p. 15, 19, 111; Puseriu, St
istr., 11, p. 116.
7 DELL, P. 80; Mihdescu, Lg. lat., p. 29, 302; DELR, 210-214; DA, 1, 2, p. 32-33, 34,10,
L, p. 560-561; SDE, p. 106, 223, 224, 509; DDA, p. 327, 328, 478, 857; Capidan, Megl., 111,
p. 14,15, 111,
% DELL, p. 253; Mihdescu, Lg. lat., p. 26; DELR, 652, 654; DA, II, 1, p. 172, 668-669;
DER, p. 343; SDE, p. 108, 463, 513. R
||
|
Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 59
excambiare (ex + cambiare);! pungi s.f. „novčanik; kesa, vreć(ic)a“ (dr.
pungž) < lat. *punga; da vb. tranz. „da(va)ti, pružiti; pold«_:·niti·“·(dr., u· da,
ar., mgl. dau) < lat. dare; imprumuta vb. tranz. ,,(po)zajm(}j)i(va)ti (czlš·;
imprumuta, ar. mprumut) < lat. impromutare (< in + promutuor < muto);***
lua vb. tranz., refl. „(od)uzrti (se), (od)uzimati (se); zauzeti; preuzeti“ (dr.
lua, ar. loare, mgl. leau) < lat. levare,” itd.
Javne uprave; prave. Leksicka grada o javnoj, odnosno
administrativnoj upravi i pravu u rumunskim narečjima Timočke zone mije
zanemarljiva: sat s.n. „selo“ (dr. saf, dr. /arh./ fsat XVI Vf:k, gr. biz.
(poo0GTov - VI vek, alb. fshaf) < lat. fossatum „vojna fonifikarfija“ (< fodio,
Jodere, fodi, fossum); četaće s.f. „gtrad sa gradszlgm područjem, tvrđava“
(dr., ir. cetate, ar., mgl. fitate) < lat. civitas, -atis; ” tžrina s.f. „(isitnjena)
zemlja“ (dr. fdrina) < lat. *terrina; domn s.m. „gospodin, gospodar“ (dr.,
ar., mgl., ir. domn/u/) < lat. domnus (= dominus); doamnš s.f. „gosp(c·đ)_af“
(dr., ar. doamnd) < lat. domna (= domina);”* drege vb. tra·nz. „popraviti,
namestiti; ispraviti“ (dr. drege) < lat. dirigere; impšrat s.m. „imperator, car“
(dr. impčrat) < lat. imperator, curće s.f. „dvorište; dvorac, konak“ (dr., ar.
curte) < lat. curtis, -em (= cohors, -zfem);m misel s.m. „podlac, nitkov; mali
klip kukuruza“ (dr. migel) < lat. misellus (< miser); avja pl. —-am vb. tranz.
„imati, posedovati; sastojati (se), sadrzati (dr. avea, part. avut) < lat.
habere;"" calitori s.m. ,jahag, konjanik; putnik“ (dr. cardtor) < lat. calator
(< calo); rumin s.m. „Rumun“ (dr. rumin, romdn, ar. rdmdn, rumdn,
¥/ii/man, armin „Arumun“, ir. rumdr „Rumun“, gr. viz. Popaiog =
romanus) < lat. romanus;”® girc s.m „Grk“ (dr., ar. grec) < lat. graecus;
franc s.m. „Franak“ (dr. frinc, gr. biz. @pddyxoc) < lat. francus;® Iege s.f.
! Mihaescu, Lg. lat., p. 298; DER, p. 734; SDE, p. 382; Capidan, Megl., 111, p. 260.
2 DELL, p. 426; Mihaescu, Lg. lat., p. 27; DELR, 827; SDE, p. 505; DDA, p. 824. –
29 Mihgescu, Lg. lat., p. 228; DELR, 1007; SDE, p. 240; DDA, p. 758-759; Cpidan,
Megl,, 111, p. 168. .
DELL, p. 243; Mihaescu, Lg. lat., p. 304-305; CADE, p. 1105; Densusianu, ILR, p.
407, 483; Rosetti, LR, p. 196, 537; Puscariu, LR, 1, p. 356; DEX, p. 827; SDE, p. 372; DDA,
. 567, 577. ·
M KI DELL, p. 124; Mihžescu, Lg. lat., p. 300; DELR, 322; DA, I, 2, p. 310; Densusianu,
ILR, p. 856-857; DER, p. 163; SDE, p. 485; DELROM, p. 39; DDA, p. 1224; Capidan, Megl.,
1L, p. 309.
& DELL, p. 183; Mihšescu, Lg. /ar., p. 296; DELR, 505; DLRV, p. 96; DELROM, p. 69;
DDA, p. 497-498; Capidan, Megl., 111, p. 115; Puscariu, S, istr., Iil, p. 110.
*7 DELL, p. 131; Mihžescu, Lg. /at., p. 286; DELR, 464; DA, I, 2, p. 1034-1035; SDE, p.
219; DDA; p. 420.
28 DELL. p. 407; DELR, 1076, 1078; DLR, VI, p. 337, 423, 424, 631-632; DER, p. 517;
SDE, p. 155; Densusianu, ILR, p. 428, 429; Rosetti, /LR, p. 593.
2 Mihescu, Lg. lat., p. 301; CADE, p. 1078-1079; DER, p. 705; SDE, p. 351; V.
Arvinte, Romdn, romdnesc, Romdnia. Studiu filologic, Bucuresti, 1983, p. 35-96.
0 DEX, p. 353; SDE, p. 462.