Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

50 Slavoljub Gacović
pomdt) < lat. pometum (< pomus);” mžir s.m. „jabuka (stablo)“ (dr. mžr,
ar., mgl., ir. mer) < lat. melus; marš s.n. „jabuka (plod)“ (dr. meard) < lat.
melum;"%5 pšr s.m. „kruška (stablo)“ (dr., ir. pdr) < lat. pirus; parš s.f.
„kruška (plod)* (dr. pard) < lat. pirum; prun s.m. „šljiva (stablo)“ (dr., ar.
mgl. prun) < lat. prunus; prunš s.f. „šljiva (plod)“ (dr., ar., mgl. prunđ) <
lat. pruna (pl. prunum); piersic s.m. ,breskva (stablo)* (dr. piersic) < lat.
persicus; pjarsica s.f. „breskva (plod)“ (dr. piersicd) < lat. persica
(pessica); čires s.m. „trešnja (stablo)* (dr., ar., mgl. cires/u/) < lat. *ceresius
(< *ceresus = cerasus); ¥irjasi s.f. „trešnja (plod)* (dr., ar., mgl. cireagd) <
lat. ceresea, ceresia, cerasea (< *ceresus, ceraxus);m gutuj s.m. „dunja
(stablo)“ (dr. gutui, ar. guturiu, mgl. gčidun) < lat. *gotoneus, *gotaneus (=
/malum/ cotoneum < gr. piidov Kvddviov „pomme dc Kydon-Créte®);
gutuje s.f. „dunja (plod)“ (dr. gutuie, guturie, mgl. gutunči) < lat. *gotonea,
*gotanea (= /mala/ cotonea);”” nuc s.m. „orah (stablo)* (dr., ar, mgl., ir.
nuc) < lat. *nucus (= nux); nuci s.f. „orah (plod)“ (dr., ar. nucd) < lat. *nuca
(< nux, nucem); nuéet s.m „mesto zasadeno orasima“ (dr. nucet, gr. biz. top.
Néyero) < lat. < nux, nucim; corn s.n. „dren (stablo); lovacki rog; rog
(Zivotinjski)* (dr., mgl., ir., prov., cat. corn) < lat. cornu, -us; coarni s.f.
wdren (plod)“ (dr., ar., mgl. coarnd) < lat. < corna; vije s.f. „vinograd“ (dr.
vie) < lat. vinea (< vinum); vita s.f. ,(vinova) loza“ (dr., mgl. vitd, gr. viz.
Bitow) < lat. vitea (f. od viteus < /vitis/); vijeri s.m. „Vinogradar“ (dr. vier,
prov. vinier) < lat. vinearius;”** aui s.f. „grozd, grožđe“ < uva; strugure
s.m. „grozd“ < fryga, itd.
Navešćemo i nekoliko termina u vezi s apikulturom: albinš s.f.
„pčela“ (dr., mgl. albind) < lat. alvina (< alveus); čarš s.f. „vosak“ (dr.
ceard) < lat. cera; miere s.f. „med“ (dr. miere, ar. fieare) < lat. mel,
*melem;® fag/faguri s.m. „košnica za med od voska“ (dr. fag, fagur,
2 DELL, p. 520; DELR, 1419, 1420; SDE, p. 320, 324; DDA, p. 1004, 1028; Capidan,
Megl., 11l, p. 228,
—9 DELL, p. 381; Mihdescu, Lg. /at., p. 171; DELR, 1045; DER, p. 502; SDE, p. 272;
DDA, p. 794; Capidan, Megl., III, p. 187-188; Puscariu, St. istr., III, p. 121.
P DELL, p. 114; Mihaescu, Lg. lat, p. 171; DELR, 358; DER, p. 193; SDE, p. 488;
DDA, p. 442; Capidan, Megl, III, p. 98.
—9 Mihaescu, Infl. gr., p. 54-55, 64, 185; CADE, p. 56; DER, p. 386; SDE, p. 93; DDA, p.
606; BER, 1, p. 469.
% DELL, p. 741; CADE, p. 1480; DER, p. 899-900; SDE, p. 77; DDA, p. 119, 625;
Capidan, Megl., 11, p. 329.
7 A. D. Xenopol, Teoria lui Roesler. Studii asupra stdruintei roménilor in Dacia
Traiana, Bucuresti, 1998, 105.
R
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 51
fagure) < lat. *favulus (< Javus) i stup s.m. „košnica, trmka“ (ar. stup) <
lat. (podunavski) *stupus (< gr. orUnoc). ¥
Sačuvana je i terminologija poljoprivrednih poslova (poloZaji, oruda,
aktivnosti i pomoéni elementi): cimp s.n. „polje, poljana, usevi“ (dr., ar.
cimp/u/) < lat. campus, -um; ara vb. tranz. ,,(uz)orati, poorati“ (dr., ir. ara)
< lat. arare; arat s.n. „oranje“ (dr. /arh./, ar., mgl. araf) < lat. aratrum;
araturid s.f. ,oranje, (izorana) njiva “ (dr. ardturd) < lat. aratura (< aro);
sapš s.f. „motika“ (dr., ar., mgl. sapd) < lat. sappa, -am; sdpa vb. tranz.,
intranz. ,,(o)kopa(va)ti, ikopavati; potkopavati* (dr. sdpa) < lat. sappare (<
sappa);"0 sipaturi s.f. (dr. sdpdturd) < lat. sappatura; siminituri s.f.
Lusev, (zasejano) polje“ (dr. semdndturd) < lat. seminatura; siminta s.f.
„seme, potpmstvo“ (dr. sdmintd) < lat. sementia; tija vb. tranz., intranz.,
refl. „(od)seći; preseći; klati; skratiti; krojiti; iseći (se); ubiti (se)“ (dr. tdia) <
lat. taliare (< talia); sščerš s.f. „srp“ (dr. secerd) < lat. sicilis, -em; sščera
vb. tranz. „Žžnjeti“ (dr. secera) < lat. siciliare; scoaée vb. tranz. „izvući,
izuti (cipele)“ (dr. scoate) < lat. excotere (= excutere); scutura vb. tranz.,
refl. „(o)tresti (se), prodrmati; istresti (se); opasti (lišće)“ (dr. scutura) < lat.
*excutulare (= excutere); cul'ege/re s.f. ,s(a)kupljanje, branje“ (dr.
culege/re) < lat. colligere; aduna vb. tranz. refl. ,,(s)kupiti (se), sabirati,
pribirati; (na)gomilati (se)“ (dr., ar. adun/afre, mgl. dun, dunari) < lat.
adunare (ad + unare < unus, -a, -um);**' astringa vb. tranz. ,sakupiti,
skupiti (na gomilu)“ (dr. astringe) < lat. ad-stringere; stringe vb. tranz.,
refl. „skupiti (se), stegnuti (se)“ (dr. stringe) < lat. stringere; l'ega vb.
tranz., refl. ,(s)vezati (se), privezati (se), zavezati (se)* (dr. lega) < lat.
ligare; dezl'ega vb. tranz. „odvezati, razvezati, (o)drešiti“ (dr. dezlega) <
lat. disligare; legžturš s.f. ,vez(iv)a(nje), sveZanj; povoj, zavoj“ (dr.
legatura, ar., mgl. ligčturč) < lat. ligatura; furci s.f. ,preslica; vile
(rogulje)* (dr., ar. mgl. furcd) < lat. furca; ari(i)e s.f. ,gumno, guvno,
area/l/* (dr., ar. /arh./ arie) < lat. area (aria); trijera vb. tranz. „(o)vršiti“
(dr. treiera) < lat. tribulare (< tribulum); vintura vb. tranz. ,vejati
(zmevlje)“ (dr. vintura) < lat. ventulare (= ventilare); moari s.f. ,/d/vizarka,
ovca (dvogodišnja)“ (dr., ar. mgl. moard) < lat. mola; mitina vb. tranz.,
refl. ,(sa)mleti; (raz)drobiti* (dr. mdcina) < lat. mac(h)inare (< machina);
falce s.f. „srp, kosa” < falx; černe vb. tranz. (dr. cerne) ,,proseja(va)ti <
cernere; arom. arat(ru) s.m. „plug“ < aratrum; siminta s.f. „seme“ <
28 DELL, p. 222; DELR, 541; CADE, p. 475-476; DER, p. 316; SDE, p. 451.
2 CADE, p. 1222; Mihžescu, Infl. gr., p. 61, 65; DEX, p. 902; SDE, p. 403; DDA, p.
1127,
20 DELL, p. 594; Mihaescu, Reconst., p. 570; DDA, p. 1051; Capidan, Megl., Iil, p. 256-
257; Puscariu, St. istr., 1IL, p. 131.
! DELL, p.748; Mihžescu, Lg. Lat., p. 296; Da, 1, 1, p. 50-51; DER, p. 9; SDE, p. 20;
DDA, p. 109-110; Capidan, MegL., 111, p. 120-121.