Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike VI 5. Morfologija rumunskog jezika VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone
VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene
VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika
VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone
VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike
VI 5. Morfologija rumunskog jezika
VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku
VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno
VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku
VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice
VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara
IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu
IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine
IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine
X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
290 Slavoljub Gacović<br />
rasute u široj oblasti istočne Srbije, u obliku klina, zbog izuzetno velike<br />
koncentracije rumunskih toponima, koja, po teoriji Van Vejka, pretpostavlja<br />
prisustvo rumunskog stanovništva u ranom srednjem <strong>vek</strong>u i recentne lokalne<br />
pozajmice na prostoru današnjeg direktnog kontakta dva jezika, na prostoru<br />
severoistočne Srbije.<br />
Kada govorimo o jeziku Vlaha/<strong>Rumuna</strong> Timočana, navedeni su i pisani<br />
izvori, a prvi izvor koji treba navesti je delo Morifiq Orbis iz 1404. godine<br />
* arhiepiskopa Jovana Sultanijeha (Ioan de Sultanyeh), koji nakon opisa Srbije<br />
(Servia) i Rusije (Russi) svoje delo završava rečima da je „... bila <strong>do</strong>bra<br />
zemlja Vulgaria ili Bulgaria, koja je sada opustošena od Turaka“ (Vulgaria<br />
sive Bulgaria et fuit bona patria, est mo<strong>do</strong> devastata per Turcos) i da<br />
gradani Vulgarije ili Bulgarije „... imaju jezik blizak latinskom“ (habent<br />
linguam propriam et quasi latinam), odnosno, da ,,Vulgari govore vulgarni<br />
romanski jezik“ (Ideo vocantur Vulgari a lingua Vulgarica romana) i da<br />
„sami zato hvaliSu se(be) da su bili Rimljani i ogito je da su zbog jezika<br />
istoga porekla kao Rimljani“ (Ipsi ideo jactant se esse Romanos et patet in<br />
linguam quia ipsi locuntur quasi Romani). Jasno je da arhiepiskop loan de<br />
Sultanyeh govori o romanskom stanovništvu Bugarske, koja je u<br />
srednjo<strong>vek</strong>ovnom periodu obuhvatala ceo prostor Timogke zone sve <strong>do</strong> reke<br />
Morave.<br />
O jeziku <strong>romanskog</strong> stanovniitva, Vlaha/<strong>Rumuna</strong>, u oblasti kasnoanticke<br />
provincije Dacia Ripensis (istočna Srbija i severozapadna Bugarska)<br />
koji se nazivaju Valachi sve<strong>do</strong>či i veoma zanimljiv deo apela Flavia Bionda<br />
(1392-1463), italijanskog humaniste i sekretara papske kurije, koji je poslat<br />
mnogim krunisanim glavama Evrope uo&i pada Konstantinopolisa 1453.<br />
godine. Insistirajuci na formiranju antiotomanske koalicije, u apelu se, pored<br />
ostalog, pominje: „i oblast Dunava, kojoj su susedi Pribrezni Dačani ili<br />
Vlasi, koji, kako se prica, isticu s ponosom da su rimskoga porekla“ (Et qui e<br />
regione Danubio item adiacenti Ripenses Daci, sive Valachi, originem,<br />
quam ad decus prae se ferunt praedicantque Romanam). Flavio Bion<strong>do</strong> za<br />
Vlahe bivše provincije Dacia Ripensis, koja je, ističemo, obuhvatala i deo<br />
danasnje istoéne Srbije <strong>do</strong> Miroč-planine, kaže da se služe loSom, prostom<br />
gramatikom koja podseca na latinsku (quae vulgari communique gentis suae<br />
more dicunt, rusticam male grammaticam re<strong>do</strong>leant latinitatem).<br />
U delu rada gde govorimo o onomastici Vlaha, navodimo mnoge<br />
autore i njihove rasprave o imenima Vlaha u srednjo<strong>vek</strong>ovnim poveljama.<br />
Ukazujemo na dvojna imena u Vlaha, kao i na vlasku ili romansko-vlasku,<br />
srpsko-vlasku, kalendarsku i slovensku ili srpsku grupu imena, koja sre¢emo<br />
u vladkim srednjo<strong>vek</strong>ovnim katunima. Ako uzmemo u obzir uzajamnu vezu<br />
navedenih grupa, naravno i svu nestabilnost načina Kklasifikacije, i<br />
rasprostranjenosti imena, može se reći da teza koja se susreée u srpskoj<br />
istoriografiji o “ogromnoj” veéini i preovladavanju slovenskih imena, nema<br />
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-<strong>XVI</strong> <strong>vek</strong>) 291<br />
oslonca u srpskim srednjo<strong>vek</strong>ovnim poveljama, jer kalendarsku i romanskovlasku<br />
grupu imena kao i srpsko-viasku čini veliki procenat, što smanjuje<br />
udeo &etvrte slovenske (srpske) grupe antroponima.<br />
Ti nam podaci, prirodno, kazuju koliko su intenzivne tada bile<br />
slovensko-vladke veze, odražavajući se i na onomastiku toga vremena.<br />
Analiza antroponima trece (srpsko-vlaske) grupe imena predstavlja veliku<br />
zanimljivost i u vezi sa procenom o etni¢kom poreklu predstavnika feudalne<br />
klase, medu kojima je bilo i vlaških feudalaca. Pretpostavili smo da medu<br />
tim vlaškim feudalcima nije samo Zupan Maljusat iz XIV <strong>vek</strong>a, nego i<br />
pomenuti veliki Zupan Dragos krajem X<strong>III</strong> <strong>vek</strong>a i mnogi drugi.<br />
Obilje tog onomastičkog materijala koji je korišćen medu Vlasima,<br />
uporedili smo zatim s imenima Vlaha u severozapadnoj Srbiji zapisanim u<br />
turskim popisnim defterima Smederevskog sandzaka, da bismo na kraju i ta<br />
imena uporedili sa imenima Vlaha u turskim popisnim defterima XV <strong>vek</strong>a sa<br />
područja Brani¢evskog subasiluka i Vidinskog sandZaka, kako bismo ukazali<br />
na kontinuitet antroponima u Vlaha. Rezultat je bio vise nego očigledan: da<br />
su se mnoga istovetna imena svih grupa koja su upotrebljena medu Vlasima<br />
X<strong>III</strong> i XIV <strong>vek</strong>a odrzala kako u juznoj tako u zapadnoj i istočnoj Srbiji sve<br />
<strong>do</strong> XV <strong>vek</strong>a, ali ima i novih romansko-vlaskih, srpsko-vlagkih i kalendarskih<br />
imena koje sre¢emo samo u Brani¢evskom subasiluku i Vidinskom sandzaku<br />
formiranih po istom klišeu. Pomoéu imena Vlaha ukazali smo i na<br />
moguénost njihove migracijegs juga na sever, i obratno, kao i na njihov<br />
romanski entitet i kontinuitet na prostorima jugoisto&ne, juzne, jugozapadne<br />
i severozapadne Srbije, koji se nastavlja antroponimijom Vlaha<br />
severoistoéne Srbije.<br />
U delu rada koji se bavi stanovni§tvom Timočke zone, u svetlu<br />
toponomastike, najpre smo ukazali na nazive kastela koji upuéuju na imena<br />
pojedinih trackih, ilirskih, keltskih, sarmatskih i drugih plemena, zatim smo<br />
ukazali na one nazive koji su se odrzali od anti¢kih vremena u ojkonimiji <strong>do</strong><br />
danas, kao i na one koji se pominju u turskim popisnim defterima XV-<strong>XVI</strong><br />
<strong>vek</strong>a čije su osnove tračkoga, keltskoga, iliro-keltskoga, mediteranskoga i<br />
drugoga porekla.<br />
Etimoloski smo obradili nazive naselja timotke zone zabeleZene u<br />
anti¢kim i ranovizantijskim izvorima s praistorijskom tradicijom, kao i ona<br />
izgradena u vreme rimske vlasti, a koja imaju latinsku nomenklaturu i &iji<br />
nazivi uveliko ukazuju na etnosastav, ali, na Zalost, nisu zabeleZeni u<br />
turskim popisnim defterima. Takode smo obradili nazive naselja zabeleZene<br />
u rimskim, kasnoantickim i ranovizantijskim izvorima sa latinskom<br />
nomenklaturom, a koje, s <strong>do</strong>nekle izmenjenom grafijom, nalazimo i u<br />
turskim popisnim defterima XV i <strong>XVI</strong> <strong>vek</strong>a, koji se nisu očuvali <strong>do</strong> danas,<br />
kao i one koji su se očuvali u nazivima dana$njih naselja. Takvi nazivi su<br />
svakako <strong>do</strong>kaz kontinuiteta <strong>romanskog</strong> stanovnitva <strong>do</strong> kraja <strong>XVI</strong> <strong>vek</strong>a.
Change language