Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike VI 5. Morfologija rumunskog jezika VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone
VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene
VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika
VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone
VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike
VI 5. Morfologija rumunskog jezika
VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku
VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno
VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku
VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice
VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara
IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu
IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine
IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine
X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
224 Slavoljub Gacović<br />
Magurišta, Fenac i Čungulj, i još nekoliko njemu sumnjivih toponima:<br />
Jarbata, Erul, Erišorski <strong>do</strong>l, Krnul, Lupovski, Pašunci, Cincovci, itd.,<br />
kao siguran <strong>do</strong>kaz o prisustvu Vlaha/<strong>Rumuna</strong> srednjo<strong>vek</strong>ovnog perioda na<br />
prostoru Timok — Osogovo — Šara.!!š8<br />
Pogledajmo izbliza jedan od navedenih rumunskih toponima, a to je<br />
oronim Midžor (Midžur, Mindžur'"; Midžur'"; Mindur'"), koji<br />
predstavlja najviši vrh Stare planine (Haemus). Njegov naziv je svakako<br />
<strong>romanskog</strong>a porekla i potiče iz duboke starine, pa se o njemu kao adstratu ne<br />
može govoriti. U Oglednoj svesci Etimološkog rečnika srpskog jezika<br />
(ERSJ) akademik Pavle Ivi¢ iznosi da je ovaj oronim „verovatno<br />
<strong>romanskog</strong>a porekla, od *Mazdr < vlat. (monte) maiore 'veće (br<strong>do</strong>)', up.<br />
ital. Montemaggiore planina Učka u Istri, furl. Montmaiér = Matajur planina<br />
na slovenačko-italijanskoj granici, Monte Mayor br<strong>do</strong> blizu Valensije u<br />
Spaniji“''®* Nakon svoje argumentovane eksplikacije, Ivić <strong>do</strong>nosi niz<br />
primera geografskih naziva sa <strong>romanskog</strong> Mediterana, kao npr. Insula major<br />
(1289) = Dugi otok kod Zadra i top. Remaur < Rivus major na Krku, koje<br />
preuzima od Skoka!” i top. Valmaggia < Vallis maior u Toskani, koji<br />
preuzima od Finke""", kao i vrh Puig Mayor na Majorki i samo ime Malorca<br />
„Veće ostrvo” prema susednom Menorca „manje ostrvo“ itd. Nastavljajući,<br />
Ivić iznosi da „toponomastički tragovi romanskih stočara nisu retki u sh.<br />
visokoplaninskim područjima“ i, navodeći kao primere Durmitor (< lat.<br />
<strong>do</strong>rmitorium „plandište“ — Crna Gora) i Visitor (< rum. visžtorie „mesto<br />
snivanja“),!!* kamo valja navesti i Cipitor (< rum. afipifor „dremalo“),!!%<br />
nastavlja: „a posebno su brojni u ist. Srbiji i zap. Bugarskoj,""”’ pitajući se<br />
118 Cr. Povancku, Bnacume u yusiapume eb Bvnzapus (Rumanen und Aromunen in Bulgarien.<br />
Mit 16 Bildem und einer Karte von Prof. Dr. G. Weigand. Leipzig. 1907. 8. <strong>VII</strong>I,<br />
104), Tepronuuko cnHcaHue, ka. LXIX, CoQua, 1908, 12.<br />
1189 M. Đ. Milićević, Kraljevina Srbija, Beograd, 1884, 167.<br />
1% A. Sobolev, Sprachatlas Ostserbiens und Westbulgariens 111, Marburg an der Lahn<br />
(Habilitationsschrift), 1995, 223.<br />
"V Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, sv. 28 (micati — 1. mjesto), Jugoslovenska<br />
akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb, 1909, 716: „Pančić mi piše, da se tako zove br<strong>do</strong> u<br />
Srbiji izmedu Pirota i Ciprovea (na karti Medza). . Daničić. Vidi Bendur, Migur.” Vidi ovde<br />
i Mindure, £. pl. zaselak u Bosni u okruzju sarajevskom.<br />
"2 Ogledna sveska, Institut za srpski jezik SANU, Etimoloski 'odsek Instituta za srpski<br />
jezik SANU, Biblioteka juznoslovenskog filologa, Nova serija, knj. 15, Beograd, 1998, 57 (=<br />
Ogledna sveska).<br />
!% p. Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 358.<br />
!% B, Finka, Porijeklo naziva Citorij, Ra<strong>do</strong>vi instituta Jugoslovenske akademije znanosti i<br />
umjetnosti u Zadru, I (1955), 407.<br />
195 Naziv planine Visitor može biti od rum. visztor „sanjar, onaj koji sanja“ u Cmoj Gori.<br />
!% S. Georgijevi¢, Vlasi u srednjo<strong>vek</strong>ovnoj srpskoj drzavi, Niski zbomik, 6 (1978), 126<br />
(=Georgijevié, Vlasi).<br />
"7 P. Ivić, Jezik i njegov razvoj <strong>do</strong> druge polovine XII <strong>vek</strong>a, Istorija srpskoga naroda, 1,<br />
Beograd, 1981, 137.<br />
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XYI <strong>vek</strong>) 225<br />
da li ovamo pripada i ,homonimni antroponim Midsor, nadimak'*® i<br />
prezime,"® up. i mtop. Midzorov kr§ kod Petrovea na moru... oronim<br />
Kamidzora *kamenito br<strong>do</strong> na utoku Ibra u Moravu’, koji Loma poredi sa<br />
rum. toponimom Céimnicioard slov. osnove.“1200<br />
Rekli bismo da je na navedenim prostorima u toponimiji koju ćemo<br />
navesti bilo i supstrata i adstrata, odnosno bilo je i pre i posle XIV <strong>vek</strong>a<br />
rumunskih apelativa i antroponima u toponimiji Timočke zone, odnosno<br />
istotne i jugoistotne Srbije i zapadne Bugarske. Kao ranu potvrdu<br />
rumunskog supstrata moZemo navesti toponim Svrljig s početka XI <strong>vek</strong>a<br />
ako bismo za njega prihvatili uvreZenu etimologiju od rum. zvirlugid<br />
„jegulja“, ali je ona sama po sebi, kako kaže A. Loma, u ,ne<strong>do</strong>statku<br />
paralela i semantitke motivacije, neuverljiva, a pobija je upravo najraniji<br />
pomen imena iz 1019, Sfeligovos — bez -r-, — na osnovu kojeg se može<br />
predloziti slovenska etimologija (up. polj. toponim Swielugowo < li¢nog<br />
imena Swielug, oboje potvrdeno u XV <strong>vek</strong>u) ili izvodenje iz imena<br />
Justinijanove tvrdave u oblasti Remesiane Spelénka (lat. spelunka<br />
„pećina“)“,” ! a pod ruševinama svrljiskog grada <strong>do</strong>ista ima velika pecina.<br />
Ako je tako, u navedenom toponimu teško moZemo <strong>do</strong>kazati rurnunsko<br />
posrednistvo od latinskog <strong>do</strong> slovenskog naziva.<br />
Rumunski razvoj anti¢kih toponima nalazimo u gornjoj Moravi, u istoj<br />
povelji iz 1019. godine, kod rano pomenutog naziva Binétzes = Binbčb,<br />
danas Binač, takode Binča Morava (od oko 1400), koji bez ubedljive<br />
slovenske etimologije, stoji u vezi sa drugim ¢lanom imena antičkog naselja<br />
pomenutog u II <strong>vek</strong>u kod Ptolemeja Arri-bantion, koje se lokalizuje na<br />
istom mestu. Prelaz -bantio- u binč-, pretpostavlja, pored palatalizacije t ><br />
č, zatamnjenje glasa a pred nazalom u vokal boje i, pojavu karakteristi¢nu za<br />
rumunski, gde lat. an daje in. Sloveni su preuzeto *byné- osmislili kao<br />
padesku. osnovu sa ispalim slabim poluglasom prisvojnog prideva na -jb od<br />
osnove sa sufiksom -bk- ili -bc-, tip Borač, f. Borča od borbcb ili ličnog<br />
imena Borbkb (up. praslov. *koldezs > kladenscs).” Nadalje, u turskim<br />
popisima <strong>XVI</strong> <strong>vek</strong>a potvrden je top. Zina u Grdelitkoj klisuri, koji se<br />
poklapa s rumunskim mitoloskim nazivom zinš od latinskog teonima<br />
Diana.' Iste je osnove i porekla naziv Zan zabelezen tokom X<strong>VII</strong>I <strong>vek</strong>a<br />
1'% B, Mihailovi¢, Slovo dž u pastrovskim <strong>do</strong>kumentima X<strong>VII</strong>I vijeka, PKJIF XX1U1-2,<br />
129.<br />
W19 Recnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika, XIL (makven - mozurica),<br />
Beograd, SANU, 1984, 660.<br />
Ogledna sveska, 58; Zabelezeno je i prezime KamidZorac, in: Rečnik SANU IX<br />
(1975),173.<br />
!% A Loma, Jezicka proslost, 110.<br />
122 Ibid, 111.<br />
9 Ibid, 111.
Change language