Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike VI 5. Morfologija rumunskog jezika VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone
VI - 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone uvodne napomene
VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu i nastanku rumunskog jezika
VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone
VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike
VI 5. Morfologija rumunskog jezika
VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku
VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom rumunskom jeziku i obratno
VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku
VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice
VII Fonetika rumunskog jezika . VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na _ prostoru Timok-Osogovo-Sara
IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu
IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 1467 godine
IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka po popisu iz 1478/81. godine
X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone u svetlu toponomastike
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
242 Slavoljub Gacović<br />
Eflak „naziv za Rumune“ + ovce, odnosno od etn. Plah „pastir romanske<br />
narodnosti koji živi u katunima“ + ov + ce (-ov + ik).<br />
Ivlaški, selište 1455. = Ivlaška Pole, 1560. (Timok = s. Vlaško Polje,<br />
opština Knjaževac)””” je ojk. izveden, u prvoj grafiji, od prot. I + prid. vlaški<br />
(upor. ıı Dečanskoj hrisovulji katun vlašbki, 1476. viaski knez, sud, zakon,<br />
1321. zemlja u staroj hrvatskoj državi, viaskijeh sedam kraljevina /narodna<br />
pesma/, top. Plaški grad, Plaška Kula /Lika/, ime kraja Plaška „Rumunjska“,<br />
Mala Viaska /1702. oko Pakraca/, Plaška u Rumuniji, itd.)!? < etnonima<br />
Viah „pastir romanske narodnosti, koji živi u katunima“.!”! Zadnja, ovde<br />
navedena grafija, nastala je od prot. I + prid. vlaška „valachicus“ i imen.<br />
per „campus“ (upor. ojk. Vlaj Istar, Vlaški Potok, Efljak Bukova,<br />
Efljakova = Vlahovo, Efljakovce = Vlahovci = Vlahovik i Srbovlah = Srb<br />
Efljak, svi u Vidinskom sandžaku).<br />
Vlaski Potok, drugo ime Dolne Ljubnice, 1560. = Vlaški Potok, 1586.<br />
(Crna Reka = top. Vlaška Strana, atar s. Lubnice, opština Zaječar)!”? od<br />
slov: prid. vlaški „koji se odnosi na Vlahe, koji pripada Vlasima®, §to govori<br />
o prisustvu Vlaha (u selu Lubnici i danas Zive tzv. Vlasi, odnosno Rumuni) i<br />
slov. potok , rivus; convalis, selo u potoku“ <strong>do</strong>k je drugo ime nastalo od slov.<br />
prid. <strong>do</strong>lnje i imen. lubnice ,kolibe pokrivene korom drveta < slov. /wb<br />
„Spoljašnji omotač drveta, kora“ koje popriliéno liče na bacije Vlaha<br />
(Cincara) sa Kopaonika'>*>.<br />
Romanja, 1530-35. = Romane = Romanja, 1586. (Krivina = top.<br />
Romanov most, atar s. Mokranje, opstina Negotin)'** od etnonima Romdne<br />
(Romdrie), f. pl. „Vlajne” (upor. s. Romani, m.pl. ,tako nazvano jamačno po<br />
svojem neko¢ romanskom /vlaskom/ stanovnidtvu”'*; ...u nekim starijim<br />
pqtvrdama ime Vlasi nasleduje Porfirogenitove Romane i primenjuje se na<br />
prgnorjk; gradane, konkretno Dubrovčane; ‘I da ne jemlje Srbin Vlaha bez<br />
suda’ /oko 1205. godine, Stefan Prvovendani, jo§ j<br />
Dubrovčanima/...”“š“). taš 2 još Župan, povelja<br />
. 1 na kraju etno-ojkonim Vlaj Istar, 1560. (Timok = top. Vlajne; hidr.<br />
'Vlajinska Reka, atar s. Zorunovca, opština Knjaževac)””” predstavlja<br />
složenicu izvedenu od etnonima Plaj < Plah"? i slov. prid. star „veteranus,<br />
:Š: . Boagnu-Jlykau, Budun, 61, 131.<br />
2 . Skok, Etimologijski rječnik, 1L, 606 (Viah).<br />
! Rečnik SANU I, 716 (Viah).<br />
:ŠZ; J Bosinu-JIykau, Buoun, 104, 57, 103, 127, 124.<br />
2 Glasnik Etnografskog muzeja 15, 165-168.<br />
, & Bostus-Jlykas, Budun, 102; D. Bojanić-Lukač, Negotinska krajina, 81, 108.<br />
laž Rječnik JAZU 59, 150-151.<br />
a M. Pesikan, Zetsko-humsko-raska imena, 33-34.<br />
lyJ Bonmu-Jlyas, Buduun, 108.<br />
i P. Skok, Etimologijski rječnik, 111, 606: Etnonim Vlah je praslovenska posuđenica /?/<br />
iz got. *walhs /stvnem. walah, walh, nvnem. welsch/."® U germanske jezike ušla je ta reč od<br />
Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-<strong>XVI</strong> <strong>vek</strong>) 243<br />
mator“ s protoničkim /- (upor. protoničko I- u ojk. I-skrovnice, I-slivie, I-<br />
zlače, I-stopanje itd.), koju možemo prevesti kao „naselje starosedelačkih<br />
Plaha“. Ovaj etno-ojkonim direktno ukazuje da je na prostoru Timočke zone<br />
odu<strong>vek</strong> bilo starosedelatkog rumunskog i novopri<strong>do</strong>šlog rumunskog i<br />
arumunskog stanovništva krajem XIV i početkom XV <strong>vek</strong>a. Kao opreka<br />
rumunskom stanovništvu je srpsko stanovništvo koje se može videti u<br />
ojkonimu S»rbovce Staro (= S»rbovce-i Kadim/””, 1560. /Crna Reka).<br />
Složenica je izvedena od etnonima Srb® + ovce i slov. prid. staro<br />
„veteranus, mator“, koju moZemo prevesti kao ,naselje starosedelačkih<br />
Srba“ još iz romanijskog perioda u odnosu na one Srbe koji se, bežeći pred<br />
Turcima <strong>do</strong>seliše s juga takođe krajem XIV i početkom XV <strong>vek</strong>a.<br />
X 10. Pored ovog sumarnog prikaza naziva naseljenih mesta u<br />
izvorima sa prostora Timočke zone, mogu se navesti mnogobrojni hidronimi<br />
i toponimi koji ukazuju na kontinuitet i gustinu <strong>romanskog</strong>/rumunskog<br />
stanovništava. Prihvatanje rumunskih leksema i antroponima u srpskom<br />
govoru vršeno je tako što su antroponimi očuvani u srpskom onomastričkom<br />
fondu, zatim sačuvani rumunski antroponimi su podlegli derivaciji srpskim<br />
sufiksima posesivnosti i postajali prisvojna imena ili uz imeničke sufikse<br />
dali samostalne hidronime ili toponime. Apelativi u građi koju su naveli Z.<br />
Pavlović!"'! i D. Gamulesku'*® su ili neizmenjeni ili zabeleženi sa srpskim<br />
imena keltskog naroda Volce /C·ze.mr/,Š (OuUd4xat /Strabon, Ptolomej/, a u slovenske jezike je<br />
<strong>do</strong>šla po svoj prilici iz balkansko-gotskoga /Ulfilal na <strong>do</strong>njem Dunavu, gde su Sloveni prvi<br />
put između IV i V <strong>vek</strong>a upoznali Romane-Vlahe na <strong>do</strong>njodunavskom limesu.<br />
3% 11 BosHnu-JIykau, Budun, 128.<br />
1490 Što se tiče etimologije etnonima Srb u nauci nema saglasnosti. A. Briickner <strong>do</strong>vodi<br />
etnonim u vezu s poljskim pasierb „pastorak”, ukr. i rus. nacep6 „pastorak” koji sadrži pref.<br />
pa- „nepravi” i ie. i baltoslov. koren onomatopejskog porekla *serbh-, *srebh-, *surbh-,<br />
*srbh- „srknuti”, ofuvan kod nas u slovenatkom srbati „srknuti” (upor. rum. sorb < lat.<br />
sorbus „srkati”). Po tumačenju P. Skoka praslov. *Srbb» u prasrodstvu je sa sebrs „rusticus,<br />
kmet, slobodan seljak” što je, zapravo, nazalizirani oblik *sebr. Ali je gola pretpostavka<br />
metateze odatle u *Srsbs. Masing <strong>do</strong>vodi Srbin i servus u vezu sa starim nazivom Serbi kod<br />
Plinija Starijeg iz I <strong>vek</strong>a našee ere i sa ZEpfo1, Zipfot kod Ptolemeja iz II <strong>vek</strong>a naše ere, koji<br />
su <strong>do</strong>vodeni i prodavani kao sluge i robovi. Rudlev u svojim razmatranjima zaključuje da su<br />
osnove serv i hrv ,svetlost, sunce, narod koji je poklonik sunca”, jedno isto, odnosno jedan<br />
deo plemena Serv nazvan je Hrv (Horv) na osnovu sarmatskog izgovora slovenskog imena<br />
Serv koje je, po Vles (Volos) knjizi, bilo mnogoljudno.<br />
14917, Pavlović, Analiza imena reka, 13-89.<br />
492 D, Gamulescu, Toponimi rumunskog porekla u Crnoj Reci, ZbFL 19/2, Novi Sad,<br />
1976, 128-238. O toponimiji rumunskog porckla u Cmoj Reci pisao je, kako je već rečeno,<br />
Dorin Gamulescu, ali kako se u svom radu oslanjao na rad Ljubiše Rajkovica<br />
(Mikrotoponomastika i patronimika u Crnoj Reci, Prilozi prouavanju jezika, <strong>VII</strong>I, Novi Sad,<br />
1972, 95-120), koji zapravo predstavlja Registar naziva u Crnoj Reci iz rukopisa Marinka<br />
Stanojevica naslovljenog Crna Reka, koji je priredio za Stampu isti Ljubisa Rajkovi¢ KoZeljac<br />
(Crna Reka, Antropogeografska grada iz zaostavtine Marinka Stanojevica, priredio Ljubiša<br />
Rajkovié Kozeljac, Zajegar, 1975, 129-171) s <strong>do</strong>datkom grade „iz savremenih mapa koje
Change language