Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

230 Slavoljub Gacović
povelji Stefana Prvovenčanog gde su upisani stanovnici vlaških katuna!??
(upor. rum. Li. Rug, Ruga, Rugag; prez. Ruga u Zadru 1314."%; u povelji
sastavljenoj 1090. spominje se Li. Ruga-ta">, mjesto Zenskog svetalkog
imena Rogata, dolazi dva puta“, odnosno ,,mesto gde se čovek moli“) < rum.
rug „kupina; trnje, drača“ < lat. rug(a) „nabor, kovrdza, mrežotina“ (upor.
lat. „rugas coégit, namrgodio se“'**®) + ovo (-ova).
Sumarin, 1455, 1466. = Sumarinovac, pusto seliste 1483. (Zagorje =
nalazilo se kod s. Stubal koji je danas zaselak s. Marinovca, opština
Zaječar)!”! od rum. Li. Sumarin'®? koji je nastao od sanktorema Sumarin (<
korelativa Su < lat. prid. sanctus „sveti” + lat. Li. Marinus) (upor. Sveta
Marina < Sveta Marija,1263 kao i sanktoreme Subriana, Suéekla, Suéuraj,
Sufilip, Supetar, Superka, Sutrojica, Suvid, Sutilija, itd.'”*) kome je u
vremenskom periodu od 1466-1483. pridodat suf. —ovac.
Turmak, 1560, 1586. (Crna Reka)"?*® od rum. furmak ,mladi bivol
koji trči sa stadom” < rum. turmd „krdo, stado“ (sgré. rodjpua ,malo
konjicko odeljenje“, alb. furmé „mnoštvo, gomila“, srp-hrv. tyrma
„karavana, povorka®, bug. turma „gomila“)!”“ < lat. furma „deo konjani3tva,
deseti deo ale (32 momka), četa“ . (upor. trački bozanski epitet grčke
boginje Here, koji je zabeleZen na votivnom spomeniku iz Trnova u
Bugarskoj, Toupur „trkačica“. 'Reč turmale/ koja se često pojavijuje kao
zadnji član tračkih dvosloznih Li. Bov-touvppe, Aapouv-tovppe, Doroturma
f, Dotu-turma, Rescu-turme [Poicko-tovppe, Proko-topury/,
Zpopdo-toppog, Ti-rupjioc potide mozda iz ie. *drmo-s „trka“. Ovaj epitet
Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 231
odgovara vise Hpn, sluskinji bogova, ili 'Ipic, glasnici bogova i valja ga
uporediti s grékim nadimkom Hermesa 4pdutog.).”*
X 8. Naselja srednjevekovnog razdoblja Timotke zone &iji nazivi imaju
rumunske osnove zabeleZeni su, naZalost, samo u turskim defterima XV i
XVI veka i otuvali se u ojkonimiji, toponimiji, hidronimiji i oronimiji
ukazuju na rumunsko stanovnistvo koje se najčešće bavilo vojnitkom
sluzbom u turskoj vojsci (vojnuci), čuvanjem klanaca (derbendZije) i
zemljoradnjom o čemu svedoče mnogi turski zakoni i zakonski propisi. **
Za razliku od prethodnih ojkonima, ovi se uglavnom nalaze na potesima
danas postojeéih naselja.
To su na primer: Alboten, 1455. (Šehirkej = s. Jalbotina, opstina
Pirot)' od rum. 1.i. Albotean'"".
Albotin, 1530-35. = Altovin, 1560. (Krivina = top. Albotin, atar s.
Delajne, Mihajlovgradski okrug)!?”* od rum. Li. Albotin."
Barbas, 1530-35. = Barbasovce, 1560. = Barbasevo, 1586. (Krivina =
top. Barbagevo, atar s. Mokranje, opština Negotin)*’* od rum. Li. Barbag <
rum. barba „brada“ + ag (upor. Codas < coadd „rep“ + as).””
Beri§, 1455. = Periš, 1478-81, 1560. (Svrljig = s. Peri§, opitinaa
Svrljig)!”* od rum. peris „krušar, teren obrastao kruškama“ < rum. pdr < lat.
pirus „kruška“ (upor. top. Peris u Prliti, tipa alunis ,leskovik, leskovača“,
calinig „šuma gde raste kalina“, petris ,kamenit teren“, itd.)!” ili, što je
verovatnije, od rum. peris ,teren gdč voda ponire“ < rum. pere ,,ponire, gubi
se (nešto)“ < lat. perdo „izgubiti, proliti tim više što u ataru s. Peri§ na
17 M. Grkovi¢, O toponimu Rugova, Onomatoloski prilozi, I1I, Beograd, 1982, 187-188
(=M. Grković, O foponimu Rugova).
o M. Grković, O toponimu Rugova, 188.
M. Simundié, Znacenje nekolikih starih osobnih imena tudega podrijetla,
Onomatoloski prilozi, I, Beograd, 1981, 121. )
1260 K. Jireček, Trgovacki putevi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku,Zbornik
Konstantina Jirečeka, I, Beograd, 1959, 217 (= K. Jiretek, Trgovacki putevi), spominje
naseobinu RoZat od Ragatum u srednjevekovnim poveljama koje je nastalo od Rogiatto < lat.
rosetum „divlje ruze, ruza od Sipuraka, ružičnjak”; M. Divković, Latinsko-hrvatski rjecnik,
Zagreb, reprint 1980, 935. (ruga)(= M. Divkovie, Larinsko-hrvarski rječnik).
oy JL Bosms-Jlysars, Budur, 65, 216; Miscellanea II, 1466, 29.
|2 Miscellanea [, 147881, 127.
V. Putanec, Refleksi starodalmatskog pridjeva sanctus u onomastici obalne Hrvatske,
Slovo XIII (1963),137-175 (= V. Putanec, Rejieksi).
!% Subriana < *SutCubriana < sancuts Cypianus, Suéekla < Su + Tekla, Sudurad < Su +
Đurađ, Sufilip < Su + Filip, Supetar < Su + Petar, Superka < Su + Perka (hipokoristik od
Petronila), Sutrojice < Su + Trojice (< Trinitas), Suvid < Su + Vid (slov. bog Svantovid),
Sutilija < Sut + Ilija, itd.
::: JL Bostuns-Tlykay, Budun, 105.
P. Skok, Etimologijski rjecnik, 11L, 527 (tirma).
1267 M. Divkovi¢, Latinsko-hrvatski rjecnik, 1095 (turma).
1288 VI, 1, Georgiev, Die trakischen Gotternamen, 9 i 55.
!%9 Dušanka Bojanié, Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za smderevsku,
krusevacku i vidinsku oblast, Zbomik za istočnjačku. istorijsku i knjizevnu gradu, knj. 2,
Beograd, Istorijski institut, 1974 (= Dusanka Bojani¢, Turski zakoni).
110 1\ BoqHnu-JIykaa, Budu, 66.
1278 | Jordan, Dicfionar, 24.
272 1 Bosuuu-Jlykad, Budus, 103; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 76.
17 1. Jordan, Dicfionar, 24; Ukoliko je grafija ALTOVIN pravilna mogla bi biti
kontinuanta imena kastela (Boupyou) dAtov (Procop. De aedif. IV 6, 21) < lat. prid.. altus
„visok” + ovin.
1274 1T BogHuu-Jlykau, Budu, 101; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 81, 106.
1215 [. lordan, Dicfionar, 48; Uporedi naziv Prokopijevog kastela BupBapieg u delu „De
aedificiis”. Svakako ovom ranovizantijskom primeru valja pridodati ojkonime koji se danas
nalaze na prostoru Jugoslavije, kao npr. Barbaros, Barbaras, Barbarici, Barbarevo, Barbace,
Barbarusince, itd. zabelezenih u Imenik naseljenih mesta u SFRJ, Beograd, 1985, 15 (=
Imenik naseljenih mesta).
1276 1t Bosumu-Jlykau, Buoun, 77; Miscellanea I, 1478-81, 120.
1277 Fitonimi su jo§ Peris u ataru Donjeg Milanovca, Dusanovca, Jabukovea, Malog
Jasenovea, itd., Frasenis na Miro¢ planini i na Kuaj planini, Gorunis u ataru Milatovea,
Plopis u ataru KlokoGevea, Cracu Vunturis u ataru Majdanpeka, itd.