Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

112 Slavoljub Gacović
saputnik“, palamari (grč.) „debelo uže kojim se brod veže za obalu“,
pčnčgjur (grč.) „vašar“, pčpuč (pers.) „cipele“ < tur. papuc „papuče“ koje se
nose po kući, pard (pers.) „stoti deo dinara“, pirmac (tur.) „šestoprsti“ (up.
naziv familije a7 /w Pirmac, s. Halovo), pđstrčma (tur.) „suvo (ponekad i
dimljeno) meso“, pe/ivon (pers.) „glupak“, pecmez (pers.) „uvareni sok od
bilo kog voća“, pengetd „potplate za cipele“, pengetuja „popraviti cipele
pendžetama“, perddsi „glačati malter na zidu“, perga/pergaua (pers.)
„Zavesa“, pervaz (pers.) „okvir za vrata ili prozor“, piféij (pers.) „pihtije“,
pirlit „utkane šare na platnu otkanom na razboju; napirlitan, nagizdan“, pitd
(grč.) „pita od jabuka, sira, mesa itd.“, apsd „zatvor“, rabagiu (tur.) „kočijaš,
kolar“, raft (ar.) „pregrada u ormaru“, ratluk (ar.-tur.) „rahatluk, poslastica“,
rakiu (ar.) „alkoholno piće dobiveno destilacijom, rakija“, rospije (pers.)
„prostitutka“, rusvaj (pers.) „metež“, sačmđ (tur.) „usitnjena izmešana hrana
za stoku“, Sađic (ar) „musl. Musl. muško ime“ (up. musu Bada a lu Sađic, s.
Halovo), sacat (ar.) „bogalj, invalid, uništen“, sdciz (bre) (tur.) „nazivaju se
mala deca u šali“, sandale (ar.) „sandale, letnja obuća“, sdndalije (ar.)
„stolica“, sdndic (ar.) „drveni kovčeg“, sdpece, sdpet (pers.) „kotarica,
košara“, samit (lat. ili sanskrt.?) „vrsta prepečenog tvrdog hleba“, sangir
(pers.) „lanac“, skeld (lat. scala) „grede i daske oko kuće prilikom zidanja;
grede i daske preko potoka“, scdm/ije (< tur. iskemle < lat. scammellum)
„Stolica“, soju (tur.) ,rod; poreklo, sorta“, Sopditu (lu Tobž) „nadimak
Tobovića, s. Halovo“ (< tur. sopa „motka“), sirmd (tur.) „srebrena Zica
kojom se vežu prsluci“, sunger (tur.) „sunđer, Spomgia“, suat (tur.)
„planinske livade koje se ne kose“ (up. top. Rajco suat – Halovo), sal (pers.)
„Vuneni ili pamučni šal“, sagav (tur.) „luckast“, satrd (pers.) „natkrivena
tezga na vašarima“, gegirt (pers.) „učenik u zanatu, učenik u privredi“, serbef
(ar.) „Skuvana i dobro zaslađena voda“, sifrd (ar.) „tajni znak, ugovoreni
znakovi za sporazumevanje“, simgir (pers.) „biljka Buxus sompervivens“,
sindra (tur.) „jelove ili hrastove daske kojim se kuće pokrivaju“, fabac (ar.)
„list, arak papira“, tabdr (tur.) „stroj, grupa“, taman (ar.) „potpuno, upravo“,
tđmđdnit (ar.) „sređen“, tamburd (pers.) „udarni žičani instrument“, tamburag
(pers.) „svirač tambure“, tandara-mandara (tur.) „zbrda-zdola, bez veze i
smisla“, darac (tur.) „grebeno“, farifž (ar.) „cenovnik“, faze (pers.) „svež“,
ćengerđ (tur.) „duboka posuda bez drške sa strane“, éipsije (tur.) „plitak
okrugli sud za pečenje pita i gibanica, tepsija“, firfič (tur.) „ženske papuče“,
tezgd (pers.) „pult, banak u dućanu“, éigaje (grč.) „tava, tiganj“ (< tur. tigan
< grč. teganon), fojagd (tur.) „batina, debeli štap“, fucmac (tur.) „glupak,
tokmak“, fop (tur.) „top, artiljerijsko oružje“, fobgiu (tur.) „artiljerac“, fur/ak
(tur.) „onaj koji se hvali, koji se razmeće, torlak“, fov (pers.) „gojiti stoku za
prodaju“, fovit (pers.) „ugojen, utovljen“, #rampđ (tal.) „zamena“ (tur.
trampa < ital. tramuta), tu¢ (tur.) „bronza“, fur (tur.) „deo čakšira ispod
Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 113
zadnjice“, Turc (ar.) „Turčin“, Turcoajcd „Turkinja“, tursije (pers.)
„Ukiseljeno povrće“, tutcal (tur.) „lepak koji upotrebljavaju stolari“, tutcd/it
„zalepljen“, tutun (tur.) „duvan“, fufungiu (tur.) „pušač duvana“, va/ (pers.)
„jaoj“, veresife (tur.) „uzajmljivanje, kupovina na poček“, vilajet (ar.) „svet“
(up. Cit o fi vilajetu đe mare „koliko je veliki svet“), visind (pers.) „višnja,
Prunus oerasus L.“, zđićin (ar.) „ulje, zejtin“, zdrzavaturi (pers.) „povrće,
zeleniš“, zor (pers.) „žestina, brzina“* baldisit „pasti u nesvest“, bacrač
„kotao od bakra“, barabd „mangup, neradnik“, burazer „brat“, Cekmega
„ladica“, ¢ingild „gvozdena vešalica“, čocan „mala staklena flagica iz koje
se pije rakija“, gubja „gornja haljina od crne čohe“, filurgiu (filurgij) „pioniri
u turskoj vojsci® (U jednom se bosansko-turskom zakonu kaze da su vlaške
narodnosti i da se prema srpskom običaju oporezuju).?”
VI 9. Druge leksičke pozajmice
Pored tračkoga supstrata i grékog i staroslovenskog adstrata koji sam
naveo, leksicki uticaj na latinofone grupe Timočke zone od strane nelatinofonih
i kontakti Romana/Rumuna, &iji se jezik formira već u VI-VII veku, sa
drugim narodima, doveli su i do prihvatanja nevelikog broja reči od Petenega
i Kumana, kao npr. dusman „neprijatelj, protivnik® i beci ili ime Basarab
kumanskoga porekla, zatim od Madara, kao npr. cheltui/keltui „potrošiti“,
ciocan/Cocan, ciocanel/Cocdriel k čekić“, fel „vrsta“, gind „misao“, (h)otar
„međa“, ogas/ogdasel „potok/potočić“, oras/ordsel „grad, gradi¢; varoš“, itd.
preko 150 primera.
Modemi slovenski jezici takode ostavljaju veliki trag u vokabularu Rumuna
timo&ana, i to najviSe bugarski i srpski, putem škole, medija i štampe,
kao i modemi romanski jezici, italijanski, kao npr. papagald „papagaj“ <
pappagallo i francuski ili germanski i anglosaksonski, nemački i engleski,
koji na govor Rumuna Timočana najčešće utiču posredno, preko srpskog i
bugarskog jezika. U oblasti leksike, osobito kada je reč o elementima koji
pripadaju administrativnoj ili sluZbenoj terminologiji, pribegava se terminima
srpskog porekla, kao što su dom kulture, sud, sudija, svedok, porez, raz-
3 A. Škaljić, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, „Svjetlost“, 1989%, 65-658; P.
Skok, Prilozi proucavanju turcizama u srp.-hrv. jeziku, Slavia ~ Casopis pro slovanskou
filologii, Rediguji O. Hujer a M. Murko, Praha, 1938, 179-190, 336-366, 481-505.
77 P, Skok, Prilozi proucavanju turcizama u srp.-hrv. jeziku, Slavia — Casopis pro
slovanskou filologii, Rediguji O. Hujer a M. Murko, Praha, 1938, 347 (filuridzije); C.
Truhelka , Agrarno pitanje, p. 47.