χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Α ι μ ι λ I α Α θ α ν α σ I ο υ
Ο Ορφέας και ο Προμηθέας στο Αίθριο: Η μοντέρνα ρητορική
της εθνικής αλληγορίας στον εορτασμό της εκατονταετηρίδας
του Πολυτεχνείου το 1938
Το γεγονός και η εποχή
Το 1938, εν μέσω του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, τελείται στο Πολυτεχνείο ο
εορτασμός της εκατονταετηρίδας από την ίδρυσή του, το 1837 ως Σχολείο των Τεχνών.
[1] Το γεγονός λαμβάνει χώρα επί πρυτανείας Κωνσταντίνου Γεωργικόπουλου και
αντιπρυτανείας Νίκου Κιτσίκη, στο νέο κτίριο του ιδρύματος, επί της οδού Πατησίων.
[2] Οι εκδηλώσεις διαρκούν τρεις μέρες, από την 23η έως την 25η Οκτωβρίου. Στον
εορτασμό δίνεται μεγάλη δημοσιότητα από τον τύπο της εποχής, ο οποίος φιλοξενεί
στα πρωτοσέλιδά του εκτενή ρεπορτάζ (εικ. 01).
Το κείμενο που ακολουθεί επιχειρεί να ανιχνεύσει νησίδες άνθησης μιας μοντέρνας
αντίληψης στη φυσιογνωμία του ιδρύματος καθώς και στην ευρύτερη κοινωνία, παρ’ όλη
την ασφυκτική παρουσία της επικρατούσας εθνοκεντρικής χειραγώγησης του μεταξικού
«Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού». Μια αντίληψη η οποία έχει ήδη από καιρό αρχίσει να
αφήνει το αποτύπωμά της στις τέχνες και στην αρχιτεκτονική παραγωγή της εποχής.
Ωστόσο, αποτελεί γεγονός ότι η μοντέρνα κατάσταση στην Ελλάδα του 1938 καλείται
να συνυπάρξει, σ’ ένα εξαιρετικά αντιφατικό πλαίσιο, με το κυρίαρχο εθνοκεντρικό,
νεοκλασικό και φιλοπαραδοσιακό περιβάλλον που καλλιεργεί η επίσημη ρητορική της
κυβέρνησης, πράγμα που καταφέρνει με αρκετή επιτυχία. Την ίδια στιγμή, στο δημόσιο
λόγο της εποχής, μία σειρά εκκρεμών ζητημάτων διεκδικούν το ενδιαφέρον της κοινής
γνώμης. Η ιδεολογική, ηθική, πολιτική και, κατά μία έννοια, ψυχολογική διαχείριση της
Μικρασιατικής Καταστροφής, ο επαναπροσδιορισμός της φαντασιακής ή πραγματικής
έννοιας της ελληνικότητας, η επιταγή της θεσμικής και υλικοτεχνικής μετάβασης
της χώρας σε σύγχρονα πρότυπα, καθώς και η γενικότερη συστράτευση της εντόπιας
κουλτούρας με τα διεθνή ριζοσπαστικά ρεύματα είναι ορισμένα από αυτά.
Στην πραγματικότητα, στην Αθήνα του Μεσοπολέμου επικρατούν «ιδεολογική
ρευστότητα και πνευματικός αναβρασμός», [3] καταστάσεις οι οποίες καθιστούν δύσκολο
τον ασφαλή καθορισμό της ιδεολογικής ταυτότητας διαφόρων κοινωνικών ομάδων.
Στο χώρο του Πολυτεχνείου, όπως ανάγλυφα περιγράφει ο Γ. Αντωνίου, κυριαρχεί
το τεχνοκρατικό ιδεώδες και η ένθερμη πεποίθηση για την ανάγκη ώθησης της
κοινωνίας, μέσα από ορθολογικούς κανόνες στη μοντέρνα ρύθμισή της, [4] καθώς και
στη «σύνδεση της εκπαίδευσης με την προοπτική της βιομηχανικής και οικονομικής
ανάπτυξης της χώρας». [5]
Η Αιμιλία Αθανασίου είναι
Αρχιτέκτων Μηχανικός,
υποψήφια Διδάκτωρ του ΕΜΠ
και υπότροφος του ΙΚΥ
1. Πρώτη σελίδα της εφημερίδας
«Έθνος», φύλλο της 26ης Οκτωβρίου
1938 με δύο δημοσιεύματα και μια
φωτογραφία από τον εορτασμό της
εκατονταετηρίδας του Πολυτεχνείου.
1
[1] Κ.Η. Μπίρης, «Το παλαιόν Πολυτεχνείον και το γήπεδον του νεωτέρου», Τεχνικά Χρονικά: Γενική
Έκδοσις, Η εκατονταετηρίς του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου: 1837-1937, τόμ. XVI, τεύχ. 181,
1 Ιουλίου 1939, σ. 1-136.
[2] Δ. Φιλιππίδης, Λύσανδρος Καυταντζόγλου. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού – Πολιτιστικό Τεχνολογικό
Ίδρυμα ΕΤΒΑ, 1995, σ. 277-287. Το 1873 έγινε η εγκατάσταση του ιδρύματος στο ημιτελές ακόμη κτιριακό
συγκρότημα της οδού Πατησίων, καθώς και η μετονομασία του σε Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Το
νέο κτίριο σχεδιάστηκε από τον Λύσανδρο Καυταντζόγλου (1811-1885) από το 1861 έως το 1868.
[3] Ε. Κοτζιά, Ιδέες και Αισθητική. Μεσοπολεμικοί και Μεταπολεμικοί Πεζογράφοι. 1930 -1974. Αθήνα:
Πόλις, 2006, σ. 36.
[4] Γ. Αντωνίου, Οι Έλληνες Μηχανικοί: Θεσμοί και Ιδέες 1900-1940. Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2006, σ. 243-244.
[5] Στο ίδιο, σ. 226.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α I : Α Π Ο Τ Η Ν Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Υ
103