χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

ἀρεστὴ εἰς τοὺς ἐχθροὺς τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς καὶ χρησιμεύει εἰς αὐτοὺς ὡς μέσον
διαγραφῆς ἑνὸς τῶν πολυτιμότερων στοιχείων τὰ ὁποία συνδέουν τὴν νέαν
Ἑλλάδαν πρὸς τὴν ἀρχαίαν αἴγλην αὐτῆς». [77]
V. H Βιβλιοθήκη του Τεχνίτη
Ο πρώτος διεθνούς φήμης έλληνας μαθηματικός Κυπάρισσος Στέφανος [78] (1857-
1917), όταν επέστρεψε από το Παρίσι και εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστημίο Αθηνών
(1884) αλλά και στο Πολυτεχνείο, κατανόησε τη σημασία της εξειδικευμένης τεχνικής
παιδείας. Στα τέλη του 19ου συμβάλλει στην ίδρυση της Ελληνικής Βιοτεχνικής
Εταιρείας, η οποία αρχίζει να λειτουργεί το 1892 υπό την αιγίδα του βασιλέα Γεωργίου
του Α΄ (1845-1913) και με γενικό Γραμματέα και ψυχή της Εταιρείας τον Στέφανο. Τα
εσπερινά μαθήματα ξεκίνησαν στις αίθουσες του Βαρβάκειο στις 4 Μαρτίου 1893
και περιελάμβαναν: αριθμητική, γεωμετρία, στοιχεία φυσικής και χημείας, φυσική
ιστορία, ελεύθερο και γραμμικό σχέδιο καθώς και βιομηχανικό. Μάλιστα με το κύρος
που διέθετε στο εξωτερικό κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια να προβάλει τις δραστηριότητες
της Εταιρείας στο εξωτερικό και λαμβάνει μέρος στο Διεθνές Συνέδριο της
τεχνικής παιδείας [79] στο Παρίσι το 1900 και προσφέρει έργα των σπουδαστών [80] στη
Σχολή Καλών Τεχνών (École des Beaux Arts).
Η Σχολή αυτή έσβησε μετά τον θάνατο του Στέφανου.
Την ίδια θεώρηση για την ανύψωση του επιπέδου των τεχνιτών είχε στα μέσα
του 20ού αιώνα ο δημιουργός του Ευγενιδείου Ιδρύματος (ΒΔ 10ης Φεβρουαρίου
1956). Ο μεγάλος αυτός ευεργέτης πιστεύοντας πως για την πρόοδο του έθνους
η άρτια κατάρτιση των νέων τεχνιτών αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα και γι’
αυτό με συμβούλους τους καθηγητές του Ε.Μ.Π. Α. Παπά, Α. Καλογερά, Δ. Μάνια,
εκδίδει τη Βιβλιοθήκη του τεχνίτη.
Ο Ν. Κριτικός αναλαμβάνει να αναπλάσει στα ελληνικά το διδακτικό βιβλίο του
René Cluzel, Τα Μαθηματικά στην πρώτη χρονιά της μαθητείας. [81] Το τρίτομο αυτό
βιβλίο απευθύνεται στους αποφοίτους της 6ης Δημοτικού που σπουδάζουν στις
νυχτερινές σχολές μηχανοτεχνικών, ηλεκτροτεχνιτών του Υπουργείου Βιομηχανίας
και μάλιστα ευχαριστεί τον χημικό μηχανικό Ι. Πεχλιβανίδη, ο οποίος τον έφερε σε
επαφή με τον γάλλο συγγραφέα.
Στο τέλος του προλόγου του, τον Οκτώβριο του 1957, ο Κριτικός αναφέρει «τελειώνοντας
εκφράζω την ελπίδα ότι διδάσκοντες και διδασκόμενοι θ’ αγαπήσουν παρά
τις ατέλειές του, το βιβλίο που τους παρουσιάζω και που γι’ αυτό εργάστηκα ο ίδιος με
αγάπη και ανιδιοτέλεια, ενθυμούμενος το παράδειγμα του μεγάλου μου δασκάλου και
εμψυχωτή της επαγγελματικής μας εκπαίδευσης: του Κυπαρίσσου Στεφάνου». [82]
Την επόμενη χρονιά, το 1958, ο Κριτικός θα παρουσιάσει τον δεύτερο τόμο, που έχει
κυκλοφορήσει το 1955 στο Παρίσι και στον οποίο αναφέρεται στον Καραθεοδωρή:
[77] Idem.
[78] Γενικότερα για τον Στέφανο, βλ. Ch. Phili, Kyparissos Stephanos and his paper on quaternions.
Acta historiae rerum naturalium necnon technicarum. New series Vol. 3 1999, σσ. 35-46 καθώς και το
υπό έκδοση βιβλίο μου, Cyparissos Stéphanos (1857-1917): un mathématicien grec d’ envergure
entre deux pays et deux siècles éd. Brepols.
[79] Στο Συνέδριο αυτό εκλέγεται αντιπρόεδρος. Βλ. Congrès International de l’ Enseignement
Technique, commercial et industriel 6-11 Août 1900 Paris Librairie Nony 1900, σ. 203.
[80] Οι σπουδαστές κάλυπταν όλο το φάσμα: ήσαν σιδηρουργοί, ξυλουργοί, επιπλοποιοί, βιβλιοδέτες
κοσμηματοποιοί, μηχανικοί κ.ά. Ο Στέφανος είχε επιβάλει συμβολικά δίδακτρα πιστεύοντας πως οι
σπουδαστές πρέπει να κατανοήσουν πως η παιδεία είχε κάποιο κόστος. Οι νεώτεροι πλήρωναν μία
δραχμή και οι υπόλοιποι δύο.
[81] Les Mathématiques en 1ere année d’ apprentissage. Les éditions Foucher Paris 1950.
[82] R. Cluzel, op. cit., σελ. ΙΙΙ.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α I : Α Π Ο Τ Η Ν Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Υ
135