ÇÃÂÌνια - ΕθνικÃÂŒ ΜεÄÃÌβιο ΠολÃ…ÄεÇνείο
ÇÃÂÌνια - ΕθνικÃÂŒ ΜεÄÃÌβιο ΠολÃ…ÄεÇνείο
ÇÃÂÌνια - ΕθνικÃÂŒ ΜεÄÃÌβιο ΠολÃ…ÄεÇνείο
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
αλλά και της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Χάριν συντομίας, θα παραθέσω ορισμένα<br />
παραδείγματα από το πρόσφατο βιβλίο που προανέφερα. [6]<br />
« […] Σε ένα νέο, αστικό, δυτικότροπο καθεστώς, ριζικώς διαφορετικό από το<br />
σουλτανικό κράτος, η κρατική βία έπρεπε ταχύτατα να περιβληθεί την αυθεντία και<br />
τη νομιμότητα του κράτους δικαίου. Αυτή ήταν μια από τις βασικές προτεραιότητες<br />
για όσους οργάνωσαν το κράτος, στην πρώτη φάση της ζωής του. Ήταν, άλλωστε,<br />
προϋπόθεση επιβίωσης όχι μόνο γι’ αυτούς και για το πλέγμα εξουσίας στο οποίο<br />
συμμετείχαν, αλλά και για το καθεστώς και για το ίδιο το ασθενικό, νεογέννητο κράτος.<br />
[...] Το 1830, το ελληνικό κράτος κληρονομούσε μια κοινωνία όπου, λίγα χρόνια<br />
νωρίτερα, οι κατήδες και οι νιζάμηδες ήταν Οθωμανοί και οι φυλακές μπουντρούμια.<br />
Σε μια τέτοια κοινωνία, η κατεπείγουσα προτεραιότητα θα είναι να διασφαλιστεί η<br />
έννομη τάξη, να διαμορφωθεί δηλαδή ένα σώμα αξιωματικών και χωροφυλάκων<br />
που θ’ αντικαταστήσουν κάποτε τους Βαυαρούς. [...] Το ίδιο αναγκαίο και επείγον θα<br />
είναι να διαμορφωθούν ένα δικαστικό σώμα και ένας μηχανισμός δημόσιας διοίκησης.<br />
Τέλος, η μαζική παραγωγή δασκάλων και η εκπαίδευση του πληθυσμού ήταν<br />
εξίσου κατεπείγουσες προτεραιότητες σε μια κοινωνία στην οποία οι δάσκαλοι ήταν<br />
ανύπαρκτοι και το 90% των ανθρώπων ήταν αναλφάβητοι ή αγράμματοι. [...]<br />
»Η Δικαιοσύνη, η Διοίκηση και η εκπαιδευτική μηχανή έπρεπε λοιπόν να στηθούν<br />
και να στελεχωθούν. Αυτό ακριβώς επεχείρησε το κράτος στην πρώτη φάση της ζωής<br />
του∙ και το επεχείρησε με δύο κυρίως τρόπους. Ο ένας ήταν να προσελκύσει στελέχη<br />
από την ομογένεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και από τη διασπορά. Ο άλλος<br />
τρόπος ήταν να οικοδομήσει εντόπιες δεξαμενές στελεχών που θα εκπαίδευαν και<br />
άλλα στελέχη, σε όλες τις βαθμίδες της δικαιοσύνης, της διοίκησης και της εκπαίδευσης:<br />
ένα πανεπιστήμιο, ορισμένες τεχνικές σχολές και, φυσικά, ένα πολυτεχνείο.<br />
»Αυτοί ήταν, πράγματι, οι θεμελιώδεις στόχοι του Πανεπιστημίου Αθηνών από<br />
τότε που ιδρύθηκε, το 1837. Δεν είναι τυχαίο το ότι στη Νομική Σχολή δόθηκε εξ<br />
αρχής ιδιαίτερη σημασία· πώς αλλιώς θα μπορούσαν να μελετηθούν οι νόμοι που<br />
χρειαζόταν το νέο κράτος, να διατυπωθούν στην ελληνική γλώσσα, να θεσμοθετηθούν<br />
και να εφαρμοστούν; Ποιοι θα ήταν οι δικαστές της επομένης γενιάς;<br />
»[...] Ούτε η επιλογή των άλλων τριών σχολών του Πανεπιστημίου ήταν τυχαία:<br />
η Φιλοσοφική θα διαμόρφωνε καθηγητές για τα σχολεία, η Ιατρική γιατρούς για τα<br />
λοιμοκαθαρτήρια και τα νοσοκομεία, η Θεολογική τους παπάδες και τους μητροπολίτες<br />
– τους οποίους θα μισθοδοτούσε το κράτος ώστε να ελέγχει την αυτοκέφαλη<br />
Εκκλησία, σημαντική πηγή της κρατικής αυθεντίας και νομιμότητας. [7] [...] Η κρατούσα<br />
άποψη στη βιβλιογραφία θεωρεί ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της χώρας<br />
στον 19ο αιώνα ήταν οι αθρόες προσλήψεις που προκαλούσαν, υποτίθεται, τον υδροκεφαλισμό<br />
της δημόσιας διοίκησης. Έχω δείξει όχι μόνο ότι ο αριθμός των δημοσίων<br />
υπαλλήλων δεν ήταν υπερβολικός αλλά και ότι ήταν αναγκαίος εκείνη την ιστορική<br />
στιγμή. [8] Αυτό δεν το αντιλαμβανόμαστε σήμερα – επειδή δεν έχουμε ακόμη θέσει<br />
στην ιστορία όλες τις ερωτήσεις που πρέπει.<br />
[6] Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι αυτούσια αποσπάσματα από το ΓΒΔ (2004/2009), σ. 417-<br />
418, επίσης 413-423. Γενικότερα για το Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο, την τεχνική και επαγγελματική<br />
εκπαίδευση, βλ. επιπλέον σ. 296-299, 416-418, 448, 666, 686-691, 708-709, 877-888, 944.<br />
[7] Τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες τις καθόριζαν οι επιτακτικές, πρακτικές ανάγκες του κράτους<br />
και όχι η εκπαιδευτική δεοντολογία. Γι΄ αυτό ακριβώς, επί ένα σχεδόν αιώνα, την αρμοδιότητα για<br />
το Πολυτεχνείο δεν την είχε το Υπουργείο Παιδείας, αλλά το Υπουργείο Συγκοινωνιών. Άλλη απόδειξη,<br />
ακόμη σαφέστερη: στο πρόγραμμα της Νομικής Σχολής εντάχθηκε πολύ πρώιμα η οικονομική<br />
επιστήμη, η «Πλουτολογία» όπως ονομάστηκε. Ενάμιση αιώνα αργότερα, αυτό μας φαίνεται φυσικό·<br />
τότε ήταν πρώιμο: δεν είχαν περάσει ούτε 60 χρόνια από την πρώτη έκδοση του Πλούτου των Εθνών<br />
του Άνταμ Σμιθ, ούτε 40 από την κυκλοφορία των έργων του Μάλθους και του Ρικάρντο – και ο Μαρξ<br />
ήταν περίπου άγνωστος στην Ελλάδα έως την Κομμούνα των Παρισίων, το 1870.<br />
[8] ΓΒΔ (2004/2009), σ. 686-691, για μαρτυρίες από διάφορες πηγές, κυρίως βρετανικά και ελληνικά<br />
αρχεία.<br />
Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η<br />
3
Change language