χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

τη διάλυσή της το 1930, 3.000 από αστικούς Οικοδομικούς Συνεταιρισμούς) [29] και η
οικοδόμηση 3.167 σχολικών κτηρίων που συσχετίστηκε ρητά με τον πρακτικό αναπροσανατολισμό
της εκπαίδευσης. [30] Η κοινωνική εξυγίανση, επίσης, θεωρήθηκε
ζήτημα υψίστης προτεραιότητας, καθώς τα προβλήματα της δημόσιας υγείας και
οι σχετικές ασθένειες περιγράφονταν ως «κοινωνικές μάστιγες», ενώ η προσπάθεια
ίασής τους προσλάμβανε πολεμικό χαρακτήρα. Ιδρύθηκαν μείζονες υγειονομικοί
θεσμοί και επιδείχθηκε κρατική μέριμνα για την αντιμετώπιση της κοινωνικής αθλιότητας
σε βάση «επιστημονική και αποτελεσματική». [31] Η μέριμνα δε για την κοινωνική
υγεία δεν εξαντλήθηκε στους καθαυτό υγειονομικούς θεσμούς, αλλά επεκτάθηκε και
σε εκείνους που στόχευαν στις ποικίλες μορφές της κοινωνικής «παθογένειας», δηλ.
στις φυλακές, τα αναμορφωτήρια, τα άσυλα. [32]
Ο Βενιζέλος προσδοκούσε ότι τα εν λόγω έργα θα επέφεραν την παραγωγική
αποτελεσματικότητα, την εθνική πρόοδο και θα παγίωναν το υπάρχον κοινωνικό
καθεστώς μέσω της ικανοποίησης των αναγκών του πληθυσμού και της ευημερίας
του διά της επιστημονικής λ.χ. καλλιέργειας της γης. Δεν προσλάμβανε δηλ. την τεχνολογία
στους κόλπους ενός αδιάφορου για αξίες, πολιτισμικά νοήματα και κοινωνικές
συνθήκες, ουδέτερου σχήματος μέσων-σκοπών, αλλά τη διασυνέδεε εξ αρχής
με επείγοντα πολιτικά διακυβεύματα. Πέρα, έτσι, από τη μόνιμη επανάληψη αυτών
των μοτίβων στον λόγο του, [33] οι πολιτικές υγείας, στέγασης, πρόνοιας, διαμόρφωσαν
ένα πεδίο όπου τέμνονταν οι «λόγοι» πολιτικών και τεχνοκρατών, φιλανθρώπων και
επιστημόνων. Η έγνοια τους για την κοινωνική εξυγίανση και η αντιμετώπιση των
ατόμων ως κοινωνικοβιολογικών μορίων ενός ευρύτερου –εθνικού– κοινωνικού
οργανισμού, επέτρεπε συμπτώσεις, αντιμεταθέσεις και διατομές ανάμεσα σε φιλελευθερισμό,
συντηρητισμό και φασισμό ακόμη, στην κατεύθυνση της δημιουργίας
μιας υγιούς εθνικής κοινότητας η οποία με τη συντεταγμένη της οργάνωση θα απομάκρυνε
τους ηθικοκοινωνικούς και πολιτικούς κινδύνους. [34]
Το συγκεκριμένο εν εξελίξει έργο εκλαμβανόταν ως κοσμογονική μεταμόρφωση
από διανοουμένους οι οποίοι δεν προσέγγιζαν την εποχή μόνο με όρους παρακμής,
αλλά και με όρους μετάβασης. Οι μεταμορφωτικές δυνατότητες της τεχνολογίας
εξυμνούνταν με έναν τόνο φουτουριστικής αισιοδοξίας και σχετίζονταν με τη δυναμική
απομάκρυνση από την παράδοση. Ο Γ. Θεοτοκάς στο Ελεύθερο Πνεύμα ανέφερε
ότι «Στη Βαλκανική, που υπήρξε ολόκληρους αιώνες μια χώρα με πολιτισμό σχεδόν
ενιαίο, παραφωνεί σήμερα η Ελλάδα που πετά μονομιάς στη θάλασσα όλες τις βυζαντινές
και βαλκανικές παραδόσεις της και γυρεύει ένα δρόμο καινούργιο». [35] Τόνιζε
ότι διαμορφώνονταν συνθήκες ασύλληπτες για τα υπάρχοντα διανοητικά σχήματα:
[29] Ό. π., σ.σ. 333-355.
[30] Ό. π., σ.σ. 287-305.
[31] Ό. π., σ.σ. 359-380.
[32] Ό. π., σ. 328, αλλά και ΑΕΒ, Βενιζέλος Ελευθέριος-Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, Φάκελος 173/3,
ανακεφαλαίωση πεπραγμένων 1928-1930 Υπουργείου Δικαιοσύνης, έγγραφο 173/9.
[33] Ελευθερίου Βενιζέλου, Τα Κείμενα, 3 ος Τόμος, σ. 574.
[34] ΑΕΒ, Βουλή-Γερουσία, 173/142, Σχέδιον Νόμου «Περί μικρών Κατοικιών», Εισηγητική έκθεσις,
σ.σ. 1-42 (26/1/1929). Για την περιγραφή κοινωνικών προβλημάτων με ιατρικούς όρους και για τις
υπηρεσίες υγείας ως πεδίο κρατικής παρέμβασης με στόχο την κοινωνική «εξυγίανση», βλ. Λιάκος Α.,
Εργασία και Πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου…, σ.σ. 314-335 και Παπαστεφανάκη Λ., «Δημόσια
υγεία, φυματίωση και επαγγελματική παθολογία στις ελληνικές πόλεις στις αρχές του 20 ου αιώνα: η
αντιφατική διαδικασία του αστικού εκσυγχρονισμού», ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ,
Πολεοδομικές πολιτικές και κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις (πρακτικά συνεδρίου), Χανιά, 24-27 Οκτωβρίου
2002, διοργανωτές: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» - Χανιά,
Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο/ Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών,
Αθήνα 2005, σ.σ. 155-170.
[35] Θεοτοκάς Γ., Ελεύθερο Πνεύμα, επιμ. Κ. Θ. Δημαράς, εκδ. Εστία, 3 2002 (1 η έκδοση: Σεπτέμβριος
1929), σ. 6.
574 Β Α Σ Ι Λ Ε Ι Ο Σ Α . Μ Π Ο Γ Ι Α Τ Ζ Η Σ