χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

αρχιτεκτόνων, ουχί δε υπό πρακτικών μόνον μαϊμάριδων, οίτινες ούτε γραμμής ούτε
συμμετρίας αίσθημα έχουσι». [12] Την πρόοδο αυτή παρατηρεί και ο Friedrich Stauffert,
ο οποίος γράφει ότι με την οικοδόμηση των Ανακτόρων και άλλων δημοσίων, αλλά
και μερικών ιδιωτικών κτηρίων που έγιναν από Γερμανούς αρχιτέκτονες, οι Έλληνες
κτίστες έμαθαν πολλά. Επίσης, παρατηρεί ότι έγινε συνείδηση των ιδιοκτητών η ανάγκη
να κτίζονται στερεότερες οικοδομές και ότι την εποχή που γράφει (1844) υπήρχε
μεγάλη διαφορά με τα κτήρια που κτίζονταν το 1834 και 1835. [13]
Εκεί, όμως, που οι δημόσιες οικοδομές της Αθήνας ξεχωρίζουν, και μάλιστα συχνά
υπερτερούν και αυτών των αντίστοιχων κτηρίων των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών,
είναι τα υλικά. Η θέση της νέας πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους στον
ίδιο χώρο με την αρχαία Αθήνα, επέτρεψε τη χρήση των ίδιων λαμπρών υλικών που
χρησίμευσαν στην ανέγερση των περίφημων μνημείων της αρχαιότητας, με κορυφαίο,
φυσικά, το πεντελικό μάρμαρο. Η αφθονία του έκανε την Αθήνα να διαθέτει,
ίσως, τα περισσότερα μαρμάρινα κτήρια από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή μητρόπολη,
πράγμα που προκαλούσε το γενικό θαυμασμό των ξένων περιηγητών. Επιπλέον,
αυτό είναι ένα στοιχείο που πλησιάζει την ελληνική κλασικιστική αρχιτεκτονική στα
αρχαία ελληνικά πρότυπα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, αφού το μάρμαρο
ήταν το χαρακτηριστικότερο υλικό των μνημειακών ελληνικών και ρωμαϊκών οικοδομημάτων.
Η έλλειψη αυτού του υλικού στη βόρεια Ευρώπη όπου αναβίωσε η κλασική αρχιτεκτονική,
οδήγησε τους αρχιτέκτονες στην αντικατάστασή του με άλλα υλικά, ανάλογα
με τη συγκεκριμένη περιοχή. Όταν, μάλιστα, επρόκειτο για ιδιωτικά κτήρια, όπου
παρατηρείται η εισαγωγή περισσότερων διακοσμητικών στοιχείων (και, επομένως,
η κατασκευή τους από μάρμαρο θα ήταν πολυδάπανη), τα υλικά που χρησιμοποιούνταν
ήταν απομιμήσεις ακριβών δομικών υλικών. Στα δημόσια κτήρια χρησιμοποιούσαν
χυτές τοιχοποιίες ή χοντρούς λαξευτούς κυβόλιθους (quaders) για τη βάση,
ενώ οι υπόλοιπες ορατές επιφάνειες καλύπτονταν με ορθομαρμαρώσεις. [14] Αυτό το
μειονέκτημα των υλικών είχε επισημανθεί από τον Schinkel, ο οποίος αναγνώριζε
τη μείωση της αξίας των έργων «αν συγκρίνουμε αυτά που κρύβουμε ακόμη και
στα επιβλητικά έργα με οφθαλμαπάτες και σοβαντίσματα, αυτά που συχνά ξεχνούμε
στα σχέδια και τα άλλα που γίνονται στην εκτέλεση διαφορετικά απ’ότι πιστεύουμε,
αυτά που αφήνουμε να εξαρτηθούν από την τύχη και το ταλέντο του τεχνίτη και το
χειρότερο απ’όλα τη ζημιά που προξενεί στα έργα η αποτυχία στην κατασκευή των
υλικών». [15]
Στην Αθήνα, αντίθετα, υπό τη σκιά της Πεντέλης, το υλικό θα γίνει πρωταρχικό
στοιχείο του αρχιτεκτονικού έργου. Εδώ η χρήση του μαρμάρου άρχισε σχετικά νωρίς,
μόλις έγινε δυνατή η εξόρυξή του. Αρχικά, όμως, αυτό ήταν πολύ δύσκολο, γιατί
οι δρόμοι που από την αρχαιότητα συνέδεαν τα λατομεία με το άστυ είχαν περιέλθει
σε αχρηστία, με συνέπεια το πεντελικό μάρμαρο να είναι πολύ δύσκολα εξορύξιμο
και, κατά συνέπεια, πανάκριβο. (Ο Ernst Ziller φρόντισε αργότερα για την επιδιόρθωσή
της αρχαίας οδού προς την Πεντέλη, ώστε να μεταφέρει τα αναγκαία μάρμαρα
για την οικοδόμηση της Ακαδημίας). [16] Αυτό ίσχυε για όλα τα αρχαία λατομεία, όπως
πληροφορούμαστε από τον Γάλλο περιηγητή Edmond About, ο οποίος γράφει ότι
στην εποχή του (1854) κανένα από τα τέσσερα λατομεία -Πεντελικού, Πάρου, Αρχιπε-
[12] Κ., “Καθολικόν Πανόραμα των Αθηνών”, Νέα Πανδώρα, Ιαν.1853.
[13] F.Stauffert, “Die Anlage von Athen und der jetzige Zustand der Baukunst in Griechenland”,
Allgemeine Bauzeitung, Ephemeriden, Nr.1, Wien, März 1844, σ.2-8, Nr.2, Wien April 1844, σ.17-25.
[14] Ξ.Σκαρπιά-Χόυπελ, Η μορφολογία του γερμανικού κλασικισμού (1789-1848) και η δημιουργική
αφομοίωσή του από την ελληνική αρχιτεκτονική (1833-1897), Θεσσαλονίκη 1976, σ.29.
[15] ibid, σ.30.
[16] Γ.Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήναι 1972, σ.196.
374 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Ι Ο Σ Ρ Ο Υ Μ Π Ι Ε Ν