χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Α . Κ Ω Τ Σ Α Κ Η
Οι προϋποθέσεις για την ίδρυση της Σχολής Αρχιτεκτόνων
ΕΜΠ. Πρωταγωνιστικές μορφές και οργανωτικά πρότυπα
Οι συγκυρίες και τα ερωτήματα
Στην Ελ λά δα των αρχών του 20ού αιώνα ο ρό λος των δη μο σί ων κτη ρί ων στον
ε ξευ ρω πα ϊ σμό της ελ λη νι κής πρω τεύ ου σας εί ναι κα θο ρι στι κός. Οι φιλελεύθερες
κυβερνήσεις, α πό το 1910, εί ναι ε κεί νες που θε με λιώ νοντας ου σια στι κά τον α στι κό
εκ συγ χρο νι σμό θα συμβάλουν στον ε ξευ ρω πα ϊ σμό της αρχιτεκτονικής και πόλης.
Η ε πιλο γή των τε χνι κών συμ βού λων και των αρ χι τε κτό νων που θα κλη θούν να υπηρετήσουν
το εκσυγχρονιστικό όραμα πρέ πει να γί νει με κρι τή ριο τη δυ να τό τη τά
τους να συμ βά λουν, κα τά κύ ριο λό γο, στον ε ξευ ρω πα ϊ σμό και να ερ μη νεύ σουν τους
ι δε ο λο γι κούς μη χα νι σμούς που κρύ βο νταν πί σω α πό αυ τόν [1] .
Ο ε ξευ ρωπα ϊ σμός όμως δεν μπο ρού σε να στη ρι χθεί α πο κλειστι κά στον δη μό σιο
χώ ρο. Βρισκόμαστε σε μια εποχή ισχυροποίησης της αστικής τάξης στην Ελλάδα
και οι έλληνες νεοαστοί κα λού νταν να δώ σουν την πα ρά στα σή τους στο πλα τύ
ευ ρω πα ϊ κό κοι νό, ε πι δει κνύ ο ντας τα μέ γα ρα των πο λυ τε λών κα τοι κιών τους. Με
τον κο σμο πο λί τι κο και νε ω τε ρι κό τους χα ρα κτή ρα οι μεγαλοπρεπείς κατοικίες θα
κο σμού σαν την ελ λη νι κή πρω τεύ ου σα και θα συ νέ βα λαν στον ευ ρω παϊ κό χα ρακτή
ρα της πό λης.
Οι αρ χι τέ κτο νες στο πλαίσιο των στόχων για την «προς τα πρό σω ε ξέ λι ξιν του
τό που» [2] κα λού νται να α ντα πο κρι θούν στον «προ ο δεύ ο ντα πο λι τι σμό, τις νέ ες υ ποχρε
ώ σεις διά την ε ξω τε ρι κήν πα ρά στα σιν των διαφό ρων των του Κρά τους πό λε ων
και ι διαι τέ ρως της πρω τευού σης» και βέ βαια να ι κα νο ποι ή σουν την «καλ λι τε χνι κότη
τα εν τω συ νό λω της μορ φής των πό λε ων και ε κά στης οι κο δο μής» [3] .
Είναι ακριβώς η στιγμή που η ανάγκη για την ίδρυση μιας Αρχιτεκτονικής Σχολής
στην Ελλάδα κρίνεται από την εξουσία επιτακτική. Οι έλληνες αρχιτέκτονες, στηριγμένοι
όχι απλώς σε μια γενική αρχιτεκτονική παιδεία αλλά εφοδιασμένοι με τη
γνώση των ιδιαιτεροτήτων –πολιτισμικών, ιδεολογικών και περιβαλλοντικών– της
χώρας τους που μόνο μια Αρχιτεκτονική Σχολή στην Ελλάδα θα τους εξασφάλιζε.
θα μπορούσαν με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο να υλοποιήσουν το εκσυγχρονιστικό
όραμα, όπως στην προκειμένη περίπτωση αυτό προωθούσαν από το 1911 οι
βενιζελικές κυβερνήσεις.
Στο σημείο όμως αυτό τίθενται για τον ερευνητή μερικά κεντρικά ερωτήματα,
οι απαντήσεις στα οποία δεν φαίνονται τόσο αυτονόητες, όπως:
• Ποιες υπήρξαν οι αφετηρίες ίδρυσης της Αρχιτεκτονικής Σχολής σε επίπεδο
ιδεολογικό και πολιτικό;
• Ποιοι υπήρξαν οι πρωτεργάτες στην ίδρυσή της και τι τους συνέδεε στην πρωτοβουλία
αυτή;
Η Αμαλία Κωτσάκη είναι Δρ.
Αρχιτέκτων ΕΜΠ, επίκουρη
καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής
Πολυτεχνείου Κρήτης
[1] Φι λιπ πί δης, Δη μή τρης, «Εκ συγ χρο νι σμός στην αρ χι τε κτο νι κή και πο λε ο δο μί α του Με σο πο λέ μου»,
στο Γ. Μαυ ρο γορ δά τος - Χ. Χα τζη ιω σήφ (επιμ.), Βε­νι­ζε­λι­σμός και α­στι­κός εκ­συγ­χρο­νι­σμός, Η ρά κλειο
1988, σσ. 141-147.
[2] Βλ. την Ει ση γη τι κή Έκ θε ση του Δ. Δια μα ντί δη για τον Νό μο 541/1914 «πε ρί συ στά σε ως νο μο παρα
σκευα στι κής Ε πι τρο πεί ας προς α να θε ώ ρη σιν της νο μο θε σί ας και σύ ντα ξιν του νό μου πε ρί Σχε δί ων
Πό λε ων και α παλ λο τριώ σε ων, Αρ χεί ο Βου λής, χω ρίς α ρίθ μη ση.
[3] Καραδήμου-Γερολύμπου, Αλεξάνδρα, «Ρύθμιση του χώρου: Πολιτικές πρωτοβουλίες και θεσμικές
ρυθμίσεις», στο Γ. Μαυρογορδάτος-Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.) Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός,
Ηράκλειο 1988, σσ. 113-132.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Ι :
Α Π Ο Τ Η Ν Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Υ
67