χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

διαχείρισης και της διονυσιακής απόλαυσης της ζωής. Στην υπόθεση του μπαλέτου
δεν περιλαμβάνεται η τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία για την κλοπή της Φωτιάς,
αντικείμενο της τραγωδίας του Αισχύλου (525 π.Χ.-456 π.Χ.) «Προμηθέας Δεσμώτης».
Ο ίδιος μύθος ενισχύεται και από τον Παυσανία (115 μ.Χ.-180 μ.Χ.), ο οποίος καταγράφει
ένα ασυνήθιστο λατρευτικό φαινόμενο, στην πόλη της Πανόπειας στη Φωκίδα.
Εκεί οι κάτοικοι φέρονται να απονέμουν τιμές σε ορισμένες πέτρες ιδιαίτερης
οσμής, οι οποίες τιμώνται ως τα ιερά απομεινάρια του πηλού που χρησιμοποίησε ο
Προμηθέας για να πλάσει τους ανθρώπους. Στο ίδιο πνεύμα ο Αίσωπος περιγράφει
τον Προμηθέα να βρέχει με τα δάκρυά του τον πηλό με τον οποίο είχε πλάσει τους
ανθρώπους, προκειμένου να τους δώσει ζωή. [36]
Στο έργο του Beethoven είναι σαφής η πρόθεση της επίκλησης των ηρωικών πράξεων
του μυθικού Προμηθέα, ο οποίος εναντιώνεται στην αδικία των Θεών, απέναντι
στο αδύναμο και άβουλο ανθρώπινο γένος. Έτσι τον υμνεί και ο G.W. Goethe (1749-
1832), το 1773. Στο ποίημά του Prometheus, εξαπολύει ένα σπαρακτικό κατηγορώ
ενάντια στους Θεούς που αρνήθηκαν την ανακούφιση στον ανθρώπινο πόνο, ενώ
διακηρύσσει τη χειραφέτηση του ατόμου και την πνευματική απεξάρτησή του από το
θείο. Εν τέλει, ανάλογα με την ιστορική συγκυρία κάθε εποχής, ο μύθος του Προμηθέα
χρησιμοποιείται στην παγκόσμια τέχνη και ρητορική με πολλαπλές ερμηνείες ώστε να
εξυπηρετήσει διαφορετικές, ακόμη και αντιφατικές ή εχθρικές μεταξύ τους ιδεολογίες
και ιδεοληψίες, εκπορευόμενος από ποικίλα επίπεδα εξουσίας. Σήμερα είναι πλέον
γνωστή η σύνδεση της μουσικής του μπαλέτου του Προμηθέα με την Ηρωική Τρίτη
Συμφωνία του Beethoven τόσο σε φορμαλιστική όσο και σε εννοιολογική βάση, όπως
παρουσιάζεται στο βιβλίο Beethoven, Eroica and Prometheus Musik [37] του Κωνσταντίνου
Φλώρου. Το ρόντο θέμα στο φινάλε (αρ. 16), είναι το θέμα των παραλλαγών στην
τελευταία κίνηση της Ηρωικής Τρίτης Συμφωνίας, την αφιερωμένη στον Ναπολέοντα,
μια αφιέρωση που ο Beethoven έσπευσε να αποσύρει, όταν ο Βοναπάρτης έστεψε
τον εαυτό του αυτοκράτορα. [38] Η ταύτιση του Ναπολέοντα με τον Προμηθέα ξεκινά
ήδη από το 1797, χρονιά που ο ποιητής Vincenzo Monti (1754-1828), ιδεολογικός
αντίπαλος της Γαλλικής Επανάστασης, γράφει το επικό ποίημα Il Prometeo παρουσιάζοντας
τον Βοναπάρτη ως σωτήρα και απελευθερωτή της ανθρωπότητας.
Επίλογος
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αλληγορία στο Μεσοπόλεμο παραμένει πολύ προσφιλής
τρόπος διδασκαλίας και προπαγάνδας. Παρ’ όλη την τραγωδία του Α΄ Παγκοσμίου
Πολέμου και την εγχώρια Μικρασιατική καταστροφή και παρ’ όλες τις κοινωνικές επαναστάσεις
και τις τομές στην τέχνη και την επιστήμη, με την κατάργηση της φόρμας
και την επικράτηση της αφαίρεσης, η κοινωνία εξακολουθεί να αναζητά ηρωικούς
συμβολισμούς. Ίσως γιατί η αναφορά στους μυθολογικούς ήρωες από τη ρητορική
της κάθε εξουσίας, επιδιώκει να καταστήσει λιγότερο οδυνηρή την τραγωδία του
πολέμου και να προβάλει το θάνατο στα πεδία των μαχών ως θυσία για τα εθνικά
ιδανικά ή για έναν καλύτερο κόσμο. [39] Ενώ η μοντέρνα εποχή έχει ξεκινήσει, θα χρειαστεί
ένας ακόμη παγκόσμιος πόλεμος για να υποβαθμιστούν οι αλληγορίες των
μυθολογικών ηρώων σε επικουρικό ρόλο, είτε πρόκειται για την εθνική προπαγάνδα
των κυβερνήσεων, είτε για τα κοινωνικά συνθήματα, είτε για τη λαϊκή κουλτούρα.
[36] Ζ. Ρισπέν, «Ο Προμηθέας δημιουργός του ανθρωπίνου γένους», στο Ζ. Ρισπέν, Μεγάλη Ελληνική
Μυθολογία, μτφ. Κοσμά Πολίτη, Τόμος Α΄. Αθήνα: Αυλός, σ. 34-35.
[37] C. Floros, Beethovens Eroica und Prometheus Musik. Wilhelmshaven: Heinrichshofen, 1978,
σ. 105-108.
[38] Ε. Αγγελίδου, «Ιστορικά στοιχεία για τη δημιουργία του έργου “Τα Δημιουργήματα του Προμηθέα“, του
Λούντβιχ βαν Μπετόβεν», Διπλωματική Εργασία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ., 1/2/2006, σ. 3.
Τελευταία επίσκεψη 01/09/2009. http://www.musgradthes.gr/Artrha-AggelidouE-Prometheus.htm
[39] Γ. Κρητικός, όπ.αν., σ. 181.
112 Α Ι Μ Ι Λ Ι Α Α Θ Α Ν Α Σ Ι Ο Υ