χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

αποστολής Tizard [7] , που ταξίδευσε στις ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του 1940. Η αποστολή
αποτελούνταν από την αφρόκρεμα των βρετανών ειδικών στις υψηλές συχνότητες
και μετέφερε μαζί της πρωτότυπα και τεχνικά σχέδια από τα πιο πρόσφατα βρετανικά
προγράμματα υψηλής στρατιωτικής τεχνολογίας. Η μεταφορά αυτής της εξαιρετικά
σημαντικής τεχνογνωσίας στις ΗΠΑ, αποσκοπούσε στην περαιτέρω εξέλιξη και μετέπειτα
μαζική παραγωγή των καινοτομιών σε συνθήκες καλύτερες από την πολιορκημένη
Μ. Βρετανία. Η λυχνία μετεξελίχθηκε σε αντίτυπο βιομηχανικής παραγωγής στο
Radiation Laboratory του ΜΙΤ και αποτέλεσε την βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκαν
τα βελτιωμένα εκατοστομετρικά ραντάρ των Συμμάχων, που χρησιμοποιήθηκαν
σε εφαρμογές αέρος-αέρος, αέρος-θαλάσσης και ναυτιλίας.
Πάντα κατά τον Σαντορίνη, τα ελληνικά πειράματα διεκόπησαν προσωρινά ύστερα
από διαταγή του ΓΕΣ τον Απρίλιο του 1940, για λόγους που ήταν άσχετοι με την
τεχνική αποτελεσματικότητα του συστήματος. Συνεχίστηκαν το καλοκαίρι υπό την
εποπτεία του Συνταγματάρχη Μηχανικού Κ. Βάλβη. Το ότι επρόκειτο για ένα κανονικό
στρατιωτικό ερευνητικό πρόγραμμα προκύπτει από το ότι το ΓΕΣ απαίτησε τον Αύγουστο
του 1940 την ικανοποίηση τριών τεχνικών όρων, οι οποίοι κατά τον Σαντορίνη
ικανοποιήθηκαν άμεσα. Το καλοκαίρι του 1940 οι δοκιμές επέτρεπαν την παρακολούθηση
υδροπλάνων της βρετανικής εταιρίας πολιτικής αεροπορίας «Imperial Airways»
μισή ώρα μετά την αναχώρησή τους από το Φάληρο, άρα σε ακτίνα 150 χλμ. Στις 7
Ιουλίου 1940 έγινε επίδειξη στην Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή, κατά την οποία
εντοπίστηκε βρετανικό αεροπλάνο που πετούσε πάνω από την Μήλο. Οι Βρετανοί
ζήτησαν την μεταφορά του ραντάρ στο Κάιρο για συνέχιση των πειραμάτων, κάτι το
οποίο προσέκρουσε στην άρνηση του Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος όμως ενέκρινε την
παροχή γραπτής τεχνικής περιγραφής. Το ραντάρ καταστράφηκε αργότερα για να
μην πέσει στα χέρια των Γερμανών, ενώ ότι εξαρτήματα απέμειναν αναφέρεται [8] πως
τοποθετήθηκαν σε προθήκη του εργαστηρίου Φυσικής ΙΙ του ΕΜΠ.
Η επινόηση του ελληνικού εκατοστομετρικού ραντάρ από τον καθηγητή του
Πολυτεχνείου θέτει το εξής μείζον ερευνητικό πρόβλημα: Eίχε κατασκευάσει ο Π.
Σαντορίνης ηλεκτρονική λυχνία (βασισμένη σε τροποποιημένη λυχνία Magnetron)
αντίστοιχων επιδόσεων με αυτή των Randall–Boot; Αυτό συνάγεται μόνο από τα όσα
λίγα έχει γράψει σχετικά ο ίδιος ο καθηγητής [9] και δεν υπάρχει επιβεβαίωση από
ανεξάρτητη δεύτερη πηγή. Δύσκολα όμως θα μπορούσε να υπάρχει μια τέτοια επιβεβαίωση
καθώς η όλη επινόηση αναπτύχθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζονταν
από την έλλειψη άλλων ειδικών στα ηλεκτρονικά. Η κοντινότερη προσέγγιση
προς αυτούς τους ειδικούς αποτελούν οι διάφοροι αξιωματικοί του Μηχανικού (και
δευτερευόντως των άλλων Σωμάτων) οι οποίοι συνεργάστηκαν με τον Σαντορίνη, και
οι αντίστοιχοι που αξιολόγησαν την πρόταση του στο ΓΕΣ. Παρόλο που οι διαβιβάσεις
και οι ασύρματοι που είναι η πιο συναφής στρατιωτική εξειδίκευση άνηκαν τότε
στο Μηχανικό, αποτελεί αναπάντητο ερώτημα κατά πόσον οι αρμόδιοι στρατιωτικοί
διέθεταν τις απαραίτητες γνώσεις στα ηλεκτρονικά, για να καταλάβουν με το τι ήρθαν
να αντιπαρατεθούν. Μεταπολεμικά, από όσο είναι γνωστό, κανείς ερευνητής με
τις απαιτούμενες ειδικές γνώσεις ηλεκτρονικών δεν ασχολήθηκε με την διερεύνηση
αυτής της περίπτωσης, και η όλη υπόθεση πέρασε ολοκληρωτικά στην αφάνεια. Σε
περίπτωση που τα γραφόμενα του καθηγητή επιβεβαιωθούν, τότε έχουμε να κάνουμε
[7]. Για την αποστολή Tizard, βλ. ενδεικτικά ενότητα ‘Τhe Tizard Mission’ στο Louis Brown, A Radar
History of World War II, Technical and Military Imperatives (Bristol-Philadelphia: Institute of Physics
Publishing 1999), σσ.159-166. Το βιβλίο αυτό είναι κατάλληλο για μια εισαγωγή στην ιστορία των
πρώιμων ραντάρ, για τα οποία υπάρχει εξειδικευμένη βιβλιογραφία. Βλ. επίσης τα πρώτα κεφάλαια
στο Pritchard 1989.
[8]. Μαρτυρία Αλέξανδρου Λαγκαδά στον γράφοντα.
[9]. Παύλος Σαντορίνης. «Το Ελληνικόν Ραντάρ 1934-1940», Τεχνικά Χρονικά 256-257-258, (1945):
96-99, από όπου και όλες οι πληροφορίες για τα τεχνικά στοιχεία του ραντάρ.
166 Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Β Ο Γ Ι Α Τ Ζ Η Σ