χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

• Ποια ήταν τα πρότυπα οργάνωσης της νεοσύστατης Σχολής και γιατί;
• Ποιες οι αρχιτεκτονικές αντιλήψεις των ιδρυτών της και πώς αυτές προωθήθηκαν
στη Σχολή;
• Υπάρχει συνέπεια ανάμεσα στις αρχικές προθέσεις στην ίδρυσή της και στο
τελικό αποτέλεσμα;
Εκσυγχρ ονισ τικοί σ τόχοι και δυτικο ευρ ωπαϊκές αναφορ ές
To σχέ διο για α στι κό εκ συγ χρο νι σμό στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, σε ό λη
του τη δια δρο μή, εί ναι άρ ρη κτα συν δε δε μέ νο με τις ε κά στο τε προ τε ραιό τη τες της
εθνι κής ο λο κλή ρω σης, με πιο προ φα νή πε ρί πτω ση την εκ παί δευ ση, ό που οι κα τά
και ρούς στρατη γι κοί χει ρι σμοί υ πα γο ρεύ θη καν α πό ε πι τα κτι κές ε θνι κές σκο πι μό τητες
[4] . Οι στό χοι, εκ φρά ζοντας το πνεύ μα του α στι κού φι λε λευ θε ρι σμού, στη ρί ζο νται
στην προ ϋ πό θε ση ότι το εκ παι δευ τι κό σύ στη μα έ χει τη δυ να τό τη τα να συμβά λει α ποτε
λε σμα τι κά στην κοι νω νι κή δια μόρ φω ση, και τον σκο πό που ο δηγεί σε μια ε θνι κή
πρό ο δο η οποία στη ρί ζε ται στην οι κο νο μι κή α νά πτυ ξη.
Ό σον α φο ρά στον διαρ θρω τι κό το μέ α της εκ παί δευ σης, οι προ σεγ γί σεις των φιλελεύθερων
κυ βερ νή σε ων α πό το 1911 και ύ στε ρα [5] επικεντρώνονταν στην ει δι κή
φρο ντί δα για την ε παγ γελ μα τι κή κα τάρ τι ση των νέ ων και πη γά ζουν α κρι βώς α πό την
αλ λα γή που ση μειώ νεται στο ευ ρύ τε ρο κοι νω νι κο-οι κο νο μι κό πλαί σιο [6] .
Το 1928, στην ακμή του εγχειρήματος για αστικό εκσυγχρονισμό, το εκ παι δευ τικό
σύ στη μα στα θε ρά α πο μα κρυ σμέ νο α πό κά θε εί δους ου το πι κούς στόχους [7] είναι
προ ση λω μένο στην προ σπά θεια για την ε νί σχυ ση της πα ρα γω γι κής ερ γα σί ας. [8] Στις
τρεις ταραγμένες δεκαετίες των βενιζελικών κυβερνήσεων η εκπαιδευτική πολιτική
[4] Μαυ ρογορ δά τος, Γ., «Βε νι ζε λι σμός και α στι κός εκ συγ χρο νι σμός», στο Μαυ ρο γορ δάτος Γ., Χα τζηιω
σήφ, Χ., Βε­νι­ζε­λι­σμός και α­στι­κός εκ­συγ­χρο­νι­σμός, Η ράκλειο, 1988, σ. 13.
Είναι χαρακτηριστική άλλωστε η επιμονή που έδειξε ο Ελ. Βενιζέλος στο ζήτημα της ίδρυσης του
Πανεπιστημίου της Σμύρνης, προϊόν της συνεργασίας του με τον Κωνστ. Καραθεοδωρή.
Πυργιωτάκης Ι.Ε., «Ελ. Βενιζέλος – Κωνστ. Καραθεοδωρής : Από τη νεανική φιλία στην Κρήτη ως το
εγχείρημα του ελληνικού Πανεπιστημίου της Σμύρνης», Πρακτικά συνεδρίου Η εκπαιδευτική πολιτική
του Ελευθερίου Βενιζέλου, 22-24-1-2004, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007, σσ. 243-253.
[5] Ο Ε λευ θέ ριος Βε νιζέ λος με την α να θε ώ ρη ση του Συ ντάγ μα τος το 1911 και συ γκε κρι μέ να με το
άρ θρο 16 θα θέ σει ως στό χο του την εκ παι δευ τι κή με ταρ ρύθ μι ση, θέ το ντας την εκ παί δευ ση υ πό
την α νω τά τη ε πο πτεί α του Κρά τους και βέ βαια κα θι στώ ντας υ ποχρε ω τι κή και δω ρε άν τη στοιχειώδη
εκ παί δευ ση. Α λι βι ζά τος, Νί κος, άρθρο με τίτλο «Το Συνταγματικό πλαίσιο» στα Πρακτικά του
συ νε δρίου Η εκ­παι­δευ­τι­κή πο­λι­τι­κή στα χρό­νια του Ε­λευ­θε­ρί­ου Βε­νι­ζέ­λου (οργανωμένο από το Εθνικό
Ίδρυμα Μελετών και Ερευνών Ελευθέριος Βενιζέλος και το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, Α θή να,
22-24 Ια νουα ρί ου 2004), εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007, σσ. 47-55 .
[6] Δη μα ράς, Α λέ ξης, «Χαρα κτη ρι στι κά α στι κού φι λε λευ θε ρι σμού στα εκ παι δευ τι κά προ γράμ μα τα
των κυ βερ νή σε ων Βε νι ζέ λου», στο Μαυ ρο γορ δά τος Γ., Χα τζη ιω σήφ, Χ., Βε­νι­ζε­λισμός και α­στι­κός εκσυγ­χρο­νι­σμός,
Η ρά κλειο, 1988, σσ. 21-32.
[7] Ο Ε λευ θέ ριος Βε νι ζέ λος, σε προ ε κλο γι κό του λό γο στη Θεσ σα λο νί κη στις 22.7.1928, δεν θα διστά
σει να δη λώ σει ό τι «θα στη ρί ξω μεν α κό μη α πο τε λε σμα τι κώ τε ρον το κοι νω νι κόν κα θε στώς δια
της ε πι βαλ λο μέ νης α μέ σου και ρι ζι κής με ταρ ρυθμί σε ως του εκ παι δευ τι κού μας συ στή μα τος, ε φό σον
ε κα το ντά δες σχο λεί ων της κλασ σι κής λε γο μέ νης εκ παι δεύ σε ως ε ξα κο λου θούν να ε ξα πο λύ ουν κατ’
έ τος χι λιά δας νέ ων α τε λέ στα τα συ νή θως μορ φω μέ νων, α νι κά νων ου σια στι κώς δια κά θε πα ρα γω γι κήν
ερ γα σί αν, το μέλ λον μας δε δεν η μπο ρεί πα ρά να εί ναι σκο τει νόν και το κρά τος ερ γά ζε ται προ φα νώς
δια να πα ρα σκευά σει τον στρα τόν της κοι νω νι κής α να τρο πής…»
[8] Ο ρε α λι στής πο λιτι κός δεν θα δι στά σει να δη λώ σει σε έ ναν πρω το φα νή για την τόλ μη του προεκλο
γι κό λό γο (22.7.1928), «εί μαι βέ βαια θια σώ της της κλασ σι κής εκ παι δεύ σε ως αλ λά δι’ ε λα χί στην
α να λο γί αν της σπου δα ζού σης νε ο λαί ας, διά τους ο λί γους εκλε κτούς, οι ο ποί οι θα α πο τε λέ σουν την
η γε σί αν της αύ ριον». Με τις θέ σεις του ο Βενιζέλος περί «κλασσικής παιδείας για τους ολίγους και
εκλεκτούς» θα ευ νο ή σει τις ρη τές δια τυ πώ σεις του 1911, θα α ντι πα ρα τε θεί με τους λα ϊκι στές και θα
συ γκρου στεί με τον Α λέ ξαν δρο Πα πα να στα σί ου, ο ο ποί ος έ χει α να λά βει τα η νί α της εκ παι δευ τι κής
πο λι τι κής ή δη α πό το 1925-27, προ σπα θώ ντας να προ ω θή σει δια τά ξεις και προ γράμ μα τα, και να
υ πο δεί ξει κα τευ θύν σεις εκφρά ζο ντας την ελ λη νι κή εκ δο χή του σο σιαλ δη μο κρα τι κού φοι τη τι κού
αν θρω πι σμού.
68 Α . Κ Ω Τ Σ Α Κ Η