χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Δ Ι Ο Ν Υ Σ Ι Ο Σ Ρ Ο Υ Μ Π Ι Ε Ν
Κατασκευαστικά ζητήματα στην αθηναϊκή δημόσια
αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα
Τα κατασκευαστικά ζητήματα των αθηναϊκών δημοσίων κτηρίων του 19 ου αιώνα
παρουσιάζουν μία πολύ ενδιαφέρουσα εξελικτική πορεία. Η κατάσταση που βρήκαν
στην κατεστραμμένη Ελλάδα του 1830 οι πρώτοι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν την
ανέγερση κυρίως των δημοσίων, αλλά και των ιδιωτικών οικοδομών, ήταν απελπιστική.
Η Ελλάδα έπασχε τόσο από τεχνολογία, όσο και από εξειδικευμένο προσωπικό.
Όσον αφορά το πρώτο πρόβλημα, ήδη έπαιξε ρόλο στην απόρριψη του σχεδίου
του Carl Friedrich Schinkel για τα Ανάκτορα πάνω στην Ακρόπολη. Αυτό το σχέδιο
απαιτούσε για την πραγματοποίησή του έργα που δεν ήταν δυνατά κατά την εποχή
εκείνη στην Αθήνα, αν και αλλού ίσως θα μπορούσαν να γίνουν. Όσο για τους τεχνίτες,
οι περίφημοι «μαΐστορες» της λαϊκής αρχιτεκτονικής δρούσαν σε περιοχές
που παρέμειναν υπό τουρκική διοίκηση, [1] αλλά ούτως ή άλλως οι τεχνικές τους, που
ικανοποιούσαν πλήρως την αδρότητα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, δεν θα
μπορούσαν να ανταποκριθούν πλήρως στις υψηλές απαιτήσεις που έθετε η καθαρότητα
των γραμμών του κλασικισμού, που μόλις είχε γίνει το επίσημο αρχιτεκτονικό
ιδίωμα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός από τα πρώτα δημόσια κτήρια, του
Νομισματοκοπείου. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα από τα απλούστερα
δημόσια κτήρια της νέας πρωτεύουσας, ο Christian Hansen αντιμετώπισε μεγάλες
δυσκολίες το 1835, γιατί στην Αθήνα της εποχής υπήρχε μεγάλη έλλειψη εκπαιδευμένων
τεχνιτών. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπισε και την επόμενη χρονιά, όταν έκτιζε
την καθολική εκκλησία του Αγίου Παύλου στον Πειραιά. Το Σεπτέμβριο του 1836
έγραφε στην οικογένειά του γι’αυτό: «Στον Πειραιά κτίζουν μία εκκλησία ακολουθώντας
κουτσά-στραβά το σχέδιό μου». [2] Το ίδιο παράπονο εκφράζει και ο Friedrich
von Gärtner σε επιστολή προς τη σύζυγό του στις 5.2.1836, όπου, αναφερόμενος στο
εργοτάξιο των Ανακτόρων, γράφει ότι δεν είχε ξανασυναντήσει τέτοιο χάος. [3] Παρόμοιες
παρατηρήσεις κάνει και ο αρχαιολόγος Ludwig Ross, αποδίδοντας, όμως, την
κακοτεχνία των Ελλήνων και στην έλλειψη των κατάλληλων εργαλείων και υλικών. [4]
Για την οικοδόμηση των Ανακτόρων απασχολήθηκαν κτίστες που ήλθαν από τις
Κυκλάδες, [5] αλλά και αρκετοί Ιταλοί λιθοξόοι. [6] Τα σχετικά έγγραφα αποκαλύπτουν
την εξαιρετική σπανιότητα των κατάλληλων τεχνιτών. Ο υπολοχαγός Hoch αναφέρει
προς το Υπουργείο Παιδείας ότι «αι βάσεις των στήλων δεν ημπορούν να γίνωσιν
ειμή από επιτηδείου λιθοτόμου, καθώς είναι ο Ιταλός Ιωάννης Ανδρεόλης, όστις ήδη
έκαμεν τινάς αυτων δια τα ανακτόρια και κατά το παρόν εργάζεται επί τη ακροπόλει».
[7] Όπως γράφει ο γενικός έφορος των αρχαιοτήτων Κωνσταντίνος Πιττάκης προς
Ο Διονύσιος Ρουμπιέν είναι
αρχιτέκτων, Δρ. Ε.Μ.Π.,
Αναστηλωτής Ε.Μ.Π. & C.H.E.C.,
Paris
[1] G.Finlay, The Hellenic Kingdom and the Greek Nation, London 1836, σ.84.
[2] I.Haugsted, “Η αρχιτεκτονική σχολή της Κοπεγχάγης”, Αθήνα πρωτεύουσα πόλη, Αθήνα 1985, σ.76:
Scand.St.1980., p.74. Επιστολή 25.3.1835. Βασιλική Βιβλιοθήκη, Cph. NKS 3954, 4o.
[3] Α.Παπαγεωργίου-Βενετάς, “Ο Φρειδερίκος Γκαίρτνερ στην Ελλάδα και η οικοδόμηση των ανακτόρων
των Αθηνών”, Αρχαιολογία 49/Δεκέμβριος 1993, σ.43-44.
[4] L.Ross, Errinerungen und Mitteilungen aus Griechenland, Berlin 1863, σ.173.
[5] Σ.Κυδωνιάτης, Αθήναι, παρελθόν και μέλλον, Αθήναι 1985, σ.139.
[6] Γ.Α.Κ., Οθωνικό Αρχείο/Ανακτορικά, φ.381, έγγραφα Σεπτ-Οκτ. 1836.
[7] “Περί των εργασιών λιθοτόμων εις τα ανακτόρια”, Γ.Α.Κ., Οθωνικό Αρχείο/Ανακτορικά, φ.380,
10(22).9.1836.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Ι Ι : Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ε Ρ Γ Α , Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α , Δ Ι Κ Τ Υ Α & Υ Π Ο Δ Ο Μ Ε Σ
371