χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

στη σοβιετική σοσιαλιστική προοπτική, ήταν η ενότητα θεωρίας και πράξης, όπως
συνοψιζόταν στον επιστημονικό σχεδιασμό της οικονομικής σφαίρας με στόχο την
κοινωνική ευημερία. [46]
Γληνός και Θεοτοκάς φαίνονταν απόλυτα εναρμονισμένοι με την εποχή τους.
O Μεσοπόλεμος, εξάλλου, αποτελούσε τον Χρυσό Αιώνα των πάσης φύσεως σχεδιαστών,
εφόσον μάλιστα μπορούσαν και να εξασφαλίσουν τα απαιτούμενα κεφάλαια
για την υλοποίηση των σχεδίων τους. Η πρόδηλη πολιτισμική κρίση ενθάρρυνε
μια γενική εγκατάλειψη των φιλελεύθερων ιδεωδών του 19ου αιώνα. Η πίστη στην
ανάγκη «ισχυρών κυβερνήσεων» που λαμβάνουν ριζοσπαστικές αποφάσεις σε δύσκολους
καιρούς για την καλύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων των λαών τους,
συνέδεε τα σοβιετικά πενταετή πλάνα, το φασιστικό κορπορατιστικό σύστημα, την
κεϋνσιανή οικονομική θεωρία, το New Deal στις Η.Π.Α., τον planism του Βέλγου πολιτικού
στοχαστή, πρώτα αριστερού και έπειτα δεξιού, Hendrik de Man [47] , και τον ενθουσιώδη
εναγκαλισμό αυτού του νέου ήθους από το Τρίτο Ράιχ. Το μέλλον μπορεί να
ζωγραφιζόταν με πολλά πολιτικά χρώματα, θα ήταν, όμως, οπωσδήποτε σχεδιασμένο.
[48] Αν και φαντάζει παράδοξος ο ευθύς συσχετισμός αυτών των σχεδίων, μελετητές
της εποχής επισημαίνουν ότι οι σύγχρονοι αντιλαμβάνονταν την ύπαρξη ενός τέτοιου
δεσμού ανάμεσα σε αυτές τις λύσεις. [49] Στους κόλπους λοιπόν, αυτής της εποχής ο
Γληνός εκθείαζε τα σοβιετικά «πενταετή πλάνα», ένα σχέδιο επιστημονικής προσπέλασης
κάθε πτυχής του κοινωνικού, αλλά και τις συνέπειές τους: παραμερισμός της
επιστημονικής ουδετερότητας, ανατίμηση του διαλεκτικού υλισμού, εξοβελισμός
της θρησκείας και κάθε μορφής μυστικοποίησης. [50] Έβρισκε πως η στροφή στον
κολεκτιβισμό επέφερε μια νέα κοσμοθεωρητική τοποθέτηση από την οποία πήγαζε
ένα αίσθημα ασφάλειας και αυτοπεποίθησης το οποίο «χιλιαπλασίαζε» τις δυνάμεις
του εργαζόμενου και εξηγούσε τη «λάβα της ζωτικότητας του προλεταριάτου». [51] Τα
ενδεχόμενα η προσήλωση στην «επιστημονική νομοτέλεια» να συνιστά ανεστραμμένη
μορφή μυστικοποίησης ή η αναφερόμενη «λάβα» να ξεπηδά από την απειλή
της εξόντωσης δεν εξετάζονταν. Η λάμψη του οράματος ήταν ακόμη εκτυφλωτική,
τα επιτεύγματά του συγκρινόμενα με τη συγκαιρινή κρίση φάνταζαν εντυπωσιακά,
οπότε η διατύπωση ενστάσεων φάνταζε απλώς αδιανόητη.
Τοποθετούμενος ο Κανελλόπουλος στον αντίποδα των θεωρήσεων του Γληνού
προσέγγιζε το ζήτημα της τεχνολογίας διακρίνοντας ανάμεσα σε Kultur –εσωτερικό,
πνευματικό πολιτισμό– και Zivilisation –εξωτερικό, μηχανικό και υλικό. [52] Βασισμένος
στον Alfred Weber δεν αρνιόταν την ύπαρξη και την αξία της –τεχνολογικής– προόδου,
αλλά περιόριζε την εμβέλειά της στο πεδίο της Zivilisation, θεωρώντας πως η
σφαίρα της Kultur μένει άθικτη από αυτή. [53] Η Zivilisation, εντούτοις, δεν θεωρείτο
άμοιρη καθαρά εσωτερικών στοιχείων . εκεί άλλωστε οφειλόταν η αδυναμία πρόγνω-
[46] Ό. π., σ. 45.
[47] Για τις ιδεολογικές περιπλανήσεις του de Man, καθώς και για το πώς επηρέασε εξέχοντα μέλη
της «γενιάς του ’30», βλ. Λιάκος Α., «Ζητούμενα ιδεολογίας της γενιάς του ’30», Θεωρία και Κοινωνία,
τχ. 3, 1990, σ.σ. 7-22.
[48] Griffin R., Modernism and Fascism…, σ. 63.
[49] Wagner P., A Sociology of Modernity…, σ. 67.
[50] Γληνός Δ., «Η σοσιαλιστική επανάσταση στον πολιτισμό»..., σ.σ. 45-48.
[51] Ό. π., σ.σ. 47-48.
[52] Κανελλόπουλος Π., «Η κοινωνιολογία του Αυγούστου Comte και η κριτική των γνωσεολογικών
προϋποθέσεων αυτής», περιοδικό Αρχείον Φιλοσοφίας και Θεωρίας των Επιστημών, Τόμος Α-Β (1929-
1930), Μπενάκειος Βιβλιοθήκη, σ.σ. 113-115 . Κανελλόπουλος Π., «Ιστορία και πρόοδος, εισαγωγή εις
την κοινωνιολογίαν της Ιστορίας», περιοδ. Αρχείον…, Έτος Δ΄, Ιανουάριος 1933, Τεύχος 3, στον Τόμο
Α΄ (Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών), σ.σ. 151-197.
[53] Κανελλόπουλος Π., «Ιστορία και πρόοδος, εισαγωγή εις την κοινωνιολογίαν της Ιστορίας», περιοδ.
Αρχείον…, Έτος Δ΄, Ιανουάριος 1933, Τεύχος 3, στον Τόμο Α΄ (Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών), σ.σ.
151-197. Ό. π., σ. 151.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Ι I : Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ε Ρ Γ Α , Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α , Δ Ι Κ Τ Υ Α Κ Α Ι Υ Π Ο Δ Ο Μ Ε Σ
577