χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Με την εκκαθάριση του 1910, μάλλον μετά από την απαίτηση του Στρατιωτικού
Συνδέσμου, η Κυβέρνηση θέλει να ελέγξει το καθηγητικό σώμα και γι’ αυτό θέτει
υπό κρίση το σύνολο των πανεπιστημιακών δασκάλων που τότε δεν ήταν διόλου
πολυάριθμο. [7] Αποφασίζει λοιπόν πως «εἶναι ἀκατάλληλοι νὰ κατέχωσι τὰς ἐν τῷ
Πανεπιστήμιῳ ἕδρας».
Από τη Φυσικομαθηματική Σχολή απολύεται [8] και ο Ν. Ι. Χατζιδάκις [9] (1872-1942)
καθώς η χρήση της δημοτικής [10] απ’ αυτόν τον σπουδαίο μαθηματικό έχει αρχίσει να
ενοχλεί. Ο Μ. Τριανταφυλλίδης στην επιστολή του στην Πηνελόπη Σ. Δέλτα αναφέρει:
«Ο Υπουργός Παιδείας, τον απείλησε με παύση από το Πανεπιστήμιο». [11] Το 1912
ξαναδιορίζεται. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Κ. Καραθεοδωρή το 1935 στην έκθεση του
για την κατάσταση στο Πολυτεχνείο στον τότε πρωθυπουργό Παναγή Τσαλδάρη, θα
αποκαλύψει πως αυτή η εκκαθάριση δεν ήταν και τόσο απαραίτητη: «Ἔχω ἀκόμα εἰς
τὴν μνήμη μου τὴν ἐπιτροπὴ τοῦ 1911 τῆς ὁποίας ἦμουν μέλος, ὑπὸ τὴν προεδρίαν
τοῦ κ. Σκούφου. [12] Ἐπρόκειτο τότε νὰ λάβῃ ἀποφάσεις διὰ τὰ ζητήματα, τὰ ὁποία
προήρχοντο ἀπὸ μίαν ἐν μέρει ἄστοχον ἐκκαθάρισιν τοῦ Πανεπιστημίου». [13]
Όταν το 1917 η Κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης, που σχηματίζεται στη Θεσσαλονίκη,
ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποδεικνύει την προτίμησή του για τον δημοτικισμό
καθώς με διάταγμα εισάγεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση [14] η δημοτική γλώσσα
και παράλληλα διορίζει τον Μανώλη Τριανταφυλλίδη και τον Αλέξανδρο Δελμούζο,
ανωτέρους επόπτες της δημοτικής εκπαίδευσης [15] και τον Δημήτρη Γληνό, γενικό
γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας. [16] Εκείνη τη χρονιά ο Ν. Ι. Χατζιδάκις θα εκδώσει
τον Α΄ τόμο της Μηχανικής του στη δημοτική. [17]
[7] Βλ. Χρ. Φίλη, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ένας πιστός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, ρυθμιστής
της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα, στο Εξουσία και Μαθηματικά, εκδ. Παπασωτηρίου,
Αθήνα 2009, σ. 671-731.
[8] Μαζί του απολύονται οι: Κ. Ζέγγελης, Σπ. Μηλιαράκης, Κ. Μητσόπουλος, Β. Αιγηνίτης.
[9] Γενικότερα για τον Ν. Χατζιδάκι, βλ. Ch. Phili, Some aspects of the Scientific Society in Athens at the end
of the XIXth century: Mathematics and Mathematicians. Archives Internationales d’ Histoire des Sciences. N.
145 Vol. 50 2000, Istituto della Enciclopedia Italiana, σσ. 302-320, καθώς και Χρ. Φίλη, Το Πανεπιστήμιο
Αθηνών στο μεταίχμιο του 19ου αιώνα: Μαθηματικά και Μαθηματικοί. Μαθηματική Επιθεώρηση, Ιανουάριος
– Ιούνιος Ε.Μ.Ε. Αθήνα 2003, σσ. 238-250 και Χρ. Φίλη, Παναγιώτης Ζερβός, Γεώργιος Ρεμούνδος,
Νικόλαος Χατζιδάκις. Ο Ελληνικός 20ός αιώνας, εκδ. ΤΑ ΝΕΑ – ΛΙΒΑΝΗΣ, Αθήνα 2001, σσ. 147-152.
[10] Το 1908 υπήρχε η πρόταση για σχέδιο νόμου με τον οποίο να απολύονται οι διαφθορείς της
ελληνικής γλώσσας. Βλ. Παράρτημα της Εφημερίδας της Βουλής της Γ΄ Συνόδου της ΙΗ΄ Βουλευτικής
περιόδου. Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου. Εν Αθήναι 1908.
[11] Π. Σ. Δέλτα, Αλληλογραφία, Αθήνα 2001.
[12] Η ευαγγελική ρήση για το μαχαίρι [κατά Ματθαίου Ευαγγέλιο 52] θα επαληθευθεί στο πρόσωπο
του καθηγητή Θ. Σκούφου, ο οποίος το 1917 θα απολυθεί ως αντιβενιζελικός.
[13] Καραθεοδωρή Κωνσταντίνος. Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικό Λεξικόν, Σ.Α. Βοβολίνη, Κ.Α. Βοβολίνη,
τ. 5, Αθήνα 1962, σσ. 520-521.
[14] Στις τέσσερις πρώτης τάξης με προοπτική να επεκταθεί αργότερα και στις δύο τελευταίες Πβ.
π.χ. Ε. Παπαμιχαήλ, Αλφαβητάριο α΄ και β΄ μέρος, Α. Κουρτίδη, Αναγνωστικό β΄ δημοτικού, Ε. Παπαμιχαήλ,
Πέτρος Λάρας, Αναγνωστικό β΄ τάξης. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Α. Φραγκουδάκη, Τα
αναγνωστικά βιβλία του δημοτικού σχολείου ... Θεμέλιο 1979. Θυμίζουμε πάντως πως τα βιβλία αυτά
μετά την ήττα των Φιλελευθέρων τον Νοέμβριο του 20, αποφασίστηκε όπως «ἐκβληθῶσι πάραυτα
ἐκ τῶν σχολείων καὶ νὰ καώσι ... νὰ διωχθῶσι ποινικῶς οἱ ὑπαίτιοι τῶν πρὸς διαφθορὰν τῆς
ἑλληνικῆς γλώσσης καὶ παιδείας τελεσθέντων πραξικοπημάτων». Βλ. Ἔκθεσις τῆς Ἐπιτροπείας
τῆς διορισθείσης πρὸς ἐξέτασιν τῆς γλωσσικῆς διδασκαλίας τῶν δημοτικῶν σχολείων, Αθήνα 1921.
Καθώς η damnatio memoriae δεν θα πρέπει να αποτελεί καταφύγιο για κανέναν θυμίζουμε πως την
έκθεση αυτή για την καταστροφή των βιβλίων υπογράφουν οι: Σ. Σακελλαρόπουλος, Α. Σκιάς, Ν.
Εξαρχόπουλος, Θ. Μιχαλόπουλος, Ι. Μεγαρεύς, Χρ. Οικονόμου.
[15] Βάσει του νόμου 826/1917.
[16] Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. Α. Δημαρά, Εκπαίδευση 1922-1940. Οι νέες βενιζελικές μεταρρυθμίσεις.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ. 7, Τα Νέα-Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.
[17] Για την αποδοχή της δημοτικής γλώσσας, βλ. Μ. Τριανταφυλλίδη, Δημοτικισμός και αντίδραση,
Αθήνα 1960.
126 Χ Ρ Ι Σ Τ Ι Ν Α Π . Φ Ι Λ Η