χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Ε λ Ε ν η Π α σ π α λ ι Α ρ η
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ: ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
1934 – 1940. Πρώτες διαπιστώσεις
Παρόλο που τα τελευταία χρόνια η ιστορική έρευνα ασχολείται πλέον συστηματικά με την
ιστορία των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, εντούτοις απουσιάζει από την ιστοριογραφία μια
ενδελεχής μελέτη για το ρόλο του σπουδαστικού κινήματος και συνακόλουθα το ρόλο
του ΕΜΠ, σε σημαντικές περιόδους της ιστορίας του νεοελληνικού κράτους. Περίοδοι
που καθόρισαν σε σημαντικό βαθμό τη διαμόρφωση του πολιτικοοικονομικού πλαισίου,
μέσα στο οποίο προσπάθησε να ανασυγκροτηθεί η Ελλάδα μετά τον πόλεμο.
Η παρούσα εισήγηση δεν θα ήταν δυνατόν να καλύψει όλο το εύρος του θέματος.
Ωστόσο γίνεται προσπάθεια να αναδυθούν κάποια πρώτα στοιχεία για το σπουδαστικό
κίνημα στο ΕΜΠ την περίοδο 1934-1940, ενταγμένα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής.
Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική επιρροή
της κομμουνιστικής αριστεράς στο Πολυτεχνείο στη διάρκεια της Αντίστασης.
Η δεκαετία του 1930 είναι μία κρίσιμη περίοδος της ελληνικής ιστορίας. Η εμφάνιση
των σοσιαλιστικών ιδεών στο Μεσοπόλεμο και κυρίως η ανάπτυξη του κομμουνιστικού
κινήματος, το οποίο παλεύει για ριζική αλλαγή του κοινωνικού συστήματος και ανατροπή
της αστικής τάξης, δημιουργεί σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό. Παράλληλα,
η οικονομική κρίση, η όξυνση των ταξικών ανταγωνισμών, η ριζοσπαστικοποίηση της
εργατικής τάξης και η συνεχής κρίση των πολιτικών θεσμών αποδεσμεύουν μεγάλο μέρος
των λαϊκών στρωμάτων από την πολιτική επιρροή των αστικών κομμάτων. [1] Η θέση
των κομμουνιστικών δυνάμεων ενισχύεται και δημιουργούνται νέες πολιτικές συνθήκες.
Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι η αναποτελεσματικότητα των αστικών
κομμάτων να αντιμετωπίσουν αφενός την πολύπλευρη κρίση (ιδεολογική πολιτική και
οικονομική) αφετέρου την αυξανόμενη κοινωνική διαμαρτυρία. Μεσολαβούν διαδοχικές
αλλαγές κυβερνήσεων και πραξικοπημάτων και το Μάρτιο του 1935 τελειώνει το διάλειμμα
της αβασίλευτης δημοκρατίας με την παλινόρθωση του Γεώργιου Β΄, ο οποίος επιστρέφει
στην Ελλάδα με τη συγκατάθεση των δημοκρατικών κομμάτων και του Βενιζέλου.
Στο ταραγμένο πολιτικό σκηνικό και στα αδιέξοδα που δημιουργούνται η πρόσφορη
λύση για το αστικό κράτος είναι η επίκληση του «κομμουνιστικού κινδύνου». Βενιζελικοί
και αντιβενιζελικοί ανακαλύπτουν τον «εσωτερικό εχθρό». Aπό την Κυβέρνηση Βενιζέλου
ψηφίζεται το «Ιδιωνύμο αδίκημα» (νόμος 4229/1928), το οποίο κατοχυρώνει την ποινικοποίηση
του φρονήματος. Οι διώξεις εναντίον δημοκρατικών πολιτών προσλαμβάνουν
πρωτόγνωρη έκταση από τις αρχές του 1930. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 15% των καταδικαστικών
με το Ιδιώνυμο αποφάσεων αφορά σε νέους μικρότερους από 21 χρονών. [2]
Για τη συσπείρωση και κινητοποίηση της νεολαίας, ιδρύεται το Νοέμβριο του
1922 η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ). Με σχετική διακήρυξη
δηλώνει ότι ακολουθεί την πολιτική κατεύθυνση και το πρόγραμμα του Κομμουνιστικού
Κόμματος και παράλληλα χαράζει την πολιτική δράση της βάσει των
αρχών της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων. [3]
Ο Ελένη Πασπαλιάρη είναι
Υποψήφια Δρ. στο Τμήμα
Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας
του Παντείου Πανεπιστημίου
[1] Σπύρος Μαρκέτος, «Η Ελληνική Αριστερά» στο Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδας
του 20ού αιώνα, τόμος Β2 (1933-1940 (Ο Μεσοπόλεμος) Αθήνα 2004, εκδ. Βιβλιόραμα.
[2] Ρούσσος Κούνδουρος, «Η ασφάλεια του καθεστώτος. Πολιτικοί Κρατούμενοι Εκτοπίσεις και Τάξεις
στην Ελλάδα 1924-1974», σελ. 89, Αθήνα 1978, εκδ. Καστανιώτης.
[3] Χ. Τζιτζιλώνης, «ΟΚΝΕ 1922-1943. Λενινιστικό μαχητικό σχολείο νέων», σελ. 54, Σύγχρονη Εποχή,
εκδόσεις Οδηγητή1989.
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α I : Α Π Ο Τ Η Ν Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Τ Ο Υ Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Υ
209