χρόνια - Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

χιτεκτονικό συνέδριο ανατρέπει αυτές τις προχωρημένες για την εποχή αντιλήψεις
τονίζοντας ότι ουδέποτε το σκυρόδεμα θ' αντικαταστήσει την «αρχοντιά» της λιθοδομής
και του ξύλου.
Η σοβαρή και τεκμηριωμένη συζήτηση για τη μορφολογική νομοτέλεια που
πρέπει να διέπει το οπλισμένο σκυρόδεμα αρχίζει με το κείμενο του ακαδημαϊκού
αρχιτέκτονα Anatole de Baudot, ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του ναού του Αγίου
Ιωάννη στη Μονμάρτη (εικ. 5), με τίτλο “L’architecture et le ciment armè” και συνεχίζεται
καθόλη τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, με τα βιβλία μεταξύ άλλων
των Bennet και Yerbury το 1927, του Le Corbusier «Για μια Αρχιτεκτονική» το 1923
και του Paul Jamot “A. & G. Perret et l’architecture du beton-armè”. Σε εμάς το ακόμη
και σήμερα επίκαιρο σύγγραμμα του καθηγητή του Ε.Μ.Π. Π. Μιχελή «Η αισθητική
του Μπετόν Αρμέ» (1955) φωτίζει πολλές πτυχές της αναταραχής που έφερε στη
διεθνή αρχιτεκτονική σκηνή η εφαρμογή του οπλισμένου σκυροδέματος ενώ από
την άλλη πλευρά αναλύει με ιδιαίτερη οξυδέρκεια τις αισθητικές του δυνατότητες
και τα όριά του.
Ωστόσο, θα πρέπει να πούμε ότι η νέα τεχνική κατασκευής εμφανίζεται ως «σύστημα»
και όχι ως «υλικό», γεγονός που οδηγούσε σ’ έναν έντονο εμπορικό ανταγωνισμό,
στον οποίο οι αρχιτέκτονες της εποχής δεν επιθυμούσαν να εμπλακούν. Ο
συνδυασμός της καθιέρωσης κανονισμών και οδηγιών, που να διέπουν τις κατασκευές
από oπλισμένο σκυρόδεμα, στη Γαλλία και στη Γερμανία (1906) με τις αντίστοιχες
προσπάθειες μερικών κατασκευαστών, και ιδιαίτερα του Hennebique (εικ. 6), να προσφέρουν
στους αρχιτέκτονες ευέλικτα συστήματα, οδήγησαν στην αποδοχή, ύστερα
από εκατό σχεδόν χρόνια, από τους αρχιτέκτονες αλλά και στη διάδοση ευρύτερα
του νέου τρόπου κατασκευής. Επιπλέον η «εκλαΐκευση» τών τεχνικών κατασκευής
άμβλυνε τις διαφορές ανάμεσα στα «πατενταρισμένα» συστήματα και οδήγησε τελικά
στην εξαφάνισή τους. Το αποφασιστικό κτύπημα το δίνουν οι αδελφοί Perret
που δεν χρησιμοποιούν κανένα σύστημα αλλά είναι «κατασκευαστές oπλισμένου
σκυροδέματος» όπως αναγράφουν στην σφραγίδα τους (εικ. 7).
Οι πρώτες εφαρμογές στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το νέο υλικό εισάγεται ως «σύστημα», αρκετά νωρίς σε σχέση με την
Ευρώπη, κυρίως με την δραστηριότητα του μηχανικού Ηλία Αγγελόπουλου, πρώτου
προέδρου του ΤΕΕ, που ήδη το 1903 δημοσιεύει στον Αρχιμήδη άρθρο με τίτλο:
«Τα πρώτα εν Ελλάδι έργα δια σκιρροκονιάματος σιδηροπαγούς συστήματος Hennebique».
Στο άρθρο αυτό αναφέρει 11 πλεονεκτήματα του συστήματος, μεταξύ
των οποίων θεωρεί σημαντικά την οικονομία, το εντελώς άφλεκτον του υλικού και
το «υγιεινόν». Επίσης περιγράφει δύο γέφυρες που μελέτησε και πραγματοποίησε
για τον Κηφισσό, η πρώτη στην οδό Πειραιώς και η δεύτερη στην οδό Παλαιού και
Νέου Φαλήρου το 1902, τις δοκιμές που έγιναν για να ελεγχθεί η αντοχή τους και τον
τρόπο κατασκευής τους. Τέλος τονίζει ότι:
«Η υπηρεσία των δημοσίων έργων. . . εύρε συμφερούσας δια το δημόσιον, καθόσον
επήρχετο οικονομία 50%. . . ». Ωστόσο τα βάθρα, προφανώς για λόγους καχυποψίας
ως προς την αντοχή του νέου υλικού, έγιναν από λιθοδομή.
Στη συνέχεια το 1907 ο ίδιος μηχανικός περιγράφει σε επόμενο άρθρο του ένα
άλλο έργο, που ίσως είναι και το πρώτο οικοδομικό έργο που έγινε στην Ελλάδα με
το νέο υλικό το 1906, την οικία Αφεντούλη (εικ. 8), και παραθέτει ορισμένα σχόλια
που αποδεικνύουν την αντίδραση τόσο των αρχιτεκτόνων όσο και των ιδιοκτητών
με την τοποθέτηση «μαρμάρινων στηριγμάτων» (φουρούσια) κάτω από την πλάκα
σε πρόβολο των εξωστών, όπως επίσης με την «άσκοπο αύξηση» του πάχους των
υποστηλωμάτων του ισογείου και με την επένδυσή τους με χυτοσιδηρές πλάκες
ώστε να φαίνεται ότι τα υποστηλώματα αυτά είχαν κατασκευαστεί μεταλλικά. Τέλος,
ο Αγγελόπουλος σχολιάζει, με έντονη κριτική διάθεση, το τελικό αποτέλεσμα
5. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη
στη Μονμάρτη. (1896).
6. Τομή μονολιθικού κτιρίου
με μεγάλο πρόβολο του συστήματος
Hennebique (1896).
7. Σφραγίδα του γραφείου μελετών
και κατασκευών των αδελφών Perret.
6
7
Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Ι I : Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ε Ρ Γ Α , Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α , Δ Ι Κ Τ Υ Α Κ Α Ι Υ Π Ο Δ Ο Μ Ε Σ
519