14 - 17

ELİAÇIK, Muhittin
Osmanlı Fetvâ Kitaplarının Siyer Bapları Üzerinde Analitik İncelemeler
Sîret kelimesinin çoğulu olan siyer, “gidiş, hayat tarzı, biyografi” anlamına gelir. İslâmî literatürde peygamberlerle
din büyükleri ve halifelerin hayat hikâyelerinin anlatıldığı eserler olmakla beraber, hükümdarlar ve mühim simaların
hayat hikâyeleri de siyer adı altında kaleme alınmıştır. Siyer konusu fetvâ kitaplarının da konuları arasındadır. Osmanlı’da
fetvâ kitapları devletin asırlarca uyguladığı anlayış ve görüşlerini yansıtan önemli belgelerdir. Fetvâ kitapları klâsik fıkıh kitaplarının
sistematiğindeki kitâb veya bâb düzenine göre düzenlenmiş ve konular tahâret, salât, şehâdât, zekât, savm, hac,
nikâh, talâk, rıdâ, siyer vd. şeklinde sıralanmıştır. Fetvâ kitaplarında en çok yer alan konular vakıf, talâk, bey’ ü şirâ, nikâh,
kazâ konuları olup, siyer bâbı da önemli konulardan birisidir. Bu bapta, savaş ve barışa ait hâller, muahedeler, seferler, İslâm
ülkesine küffâr saldırısı, müste’menin ahvâli, savaştan kaçmanın hükmü gibi konular ele alınmaktadır. Fetvâ kitaplarında
geçen siyer meseleleri siyer konusunun farklı bir boyut ve konuda ele alınmasını ve “fıkhî siyer” başlıklı bir disiplini de
beraberinde getirmiştir. Bu tebliğde, belli başlı Osmanlı fetvâ kitapları öncelikle muhteva açısından taranarak siyer bapları
belirlenecek, daha sonra ise bu baplar analitik ve karşılaştırmalı biçimde incelenerek siyer meseleleri tasnif, konu başlığı,
literatür ve vokabüler farklılık bakımından ortaya konulacaktır.
Analytical Investigations on Ottoman Fatwa Books’ Siyar Sections
“Siyar” which is the plural form of the word “Siret” means “going, life style and biography”. In Islamic literature,
besides having been narrated the lives of prophets, scholars and caliphs, the lives of rulers and important personalities
have been also written under the name of “Siyar”. The Siyar subject is also among the fatwa books’ subjects. In Ottoman,
fatwa books are important muniments that reflect the perspective and views of the state for centuries. The fatwa books are
arranged according to the “kitâb or bâb” order in systematic of classical fıqh books and the subjects are lined up like tahara,
blessings, şehâdât, zakat, sawm, hajj, marriage, pillage, ridade, the cyan. In fatwa books, the most mentioned subjects are
foundation, pillage, marriage, and bey’ ü şirâ, kazâ and siyar section is also among important subjects. In this section, the
cases of war, agreements, peace, expeditions, the enemy attacks to Islam states and the provision of escaping from warn
are discussed. Siyar issues that are in fatwa books are discussed in a different perspective and brought about the “fıqh siyar”
titled disipline. In this notification, the siyar sections are going to be defined by scanning certain Ottoman fatwa books in
terms of content and then these sections are going to be examined in an analytical and comparative way. Siyar issues will
be put forth with regard to classification, topic title, literature and vocabulary differences
|101