14 - 17

BAYCAR, Kazım
Osmanlı ve Cebel-i Lübnan İpek Endüstrisini İhya Çabaları (1860-1865)
1860’lı yılların başında, tarihinin en trajik iç çatışmalarını yaşayan Cebel-i Lübnan bu tarihin hemen ardından,
gözle görülür bir ekonomik kalkınma gerçekleştirmiştir. Bölgenin öncü sektörü olan İpek endüstrisi, 1860 iç savaşının hemen
ardından, hızla gelişerek bölgesel ekonomisinin gelişmesindeki eski etkin rolünü yeniden üstlenmiştir.
İç savaş sonrası yıkılan ipek endüstrisinin bu ihya süreci hakkında mevcut İngilizce literatürde Fransız sermayesinin
ve askeri gücünün rolüne vurgu yaparken, Osmanlı’nın katkısı büyük ölçüde göz ardı edilmiştir. Oysaki Osmanlı arşivindeki
yer alan konuyla ilgili belgeler, İpek endüstrisinin yeniden canlanmasında Avrupa etkisinin dışında Osmanlı’nın
da bir siyasi egemen güç olarak katkısının olduğunu somut bir biçimde göstermektedir.
Bu makalenin temel amacı mevcut literatürde gerektiği kadar yer almayan Osmanlı’nın Lübnan İpek endüstrisinin
gelişimindeki rolüne birincil kaynakların rehberliğinde ışık tutmaktır. Esasen iç savaş sırasında zarar gören Hıristiyan
nüfusun zararlarını tazmini Avrupalılarla yürütülen barış görüşmeleri sırasında Osmanlı devletinin gündemine gelmiştir.
Savaşın bitiminin hemen ardından, Osmanlı Devleti iç savaş zararlarını tazmin etmek adına ilk olarak Edirne ve Bursa’dan
ipek böceği tohumlarını, bölgenin Hıristiyan tebaasına göndermiştir. Yine bu bağlamda Osmanlı devleti savaş esnasında
evleri yakılan Hıristiyan ailelere nakdi yardım göndermiş ve bölgenin Marunî Patriğini de bu tazmin sürecini takip etmekle
görevlendirmiştir. Yine mevcut belgeler Osmanlı’nın kronik finansal kriz şartları altında, bu zararların tazmini için fon
arayışında olduğunu ve bu konuda bir hayli sıkıntı çektiğini göstermektedir. Nihayetinde, Osmanlı devleti bu zorlu süreci
borçlanma yerine, borç tahvili çıkarmak suretiyle aşmıştır.
44|
The Endeavour of the Ottoman Empire for the Revival of the Mount Lebanon Silk Industry
(1860-1865)
After the end of Lebanese civil wars of 1860s, Mount Lebanon experienced significant economic development
led by the silk industry, which had long been the region’s most significant sector until the outbreak of civil war. In literature
addressing the Lebanese silk industry’s revival, however, the roles of French troops and French capital often come to the
fore, whereas Ottoman’s contribution to the process has been to a large extent disregarded, if not entirely neglected.
Yet, Ottoman archival documents reveal that the Ottoman Empire’s central government contributed significantly
to Lebanon’s reconstruction, including the rehabilitation of the silk industry. In fact, Ottomans began paying compensation
to Christians during negotiations with European countries regarding Lebanon’s new status. Furthermore, after the civil war,
the empire sent silkworm seed from two Anatolian cities, Edirne and Bursa, to Lebanon in order to revive silk production
there. For Lebanese people whose houses had been burned, the Port declared that it would fund reconstruction, and the
principal clerk of Mount Lebanon was assigned to monitor the compensation process. Other related archival documents
clarify that Ottomans struggled to find the money for such compensation, given the regime’s chronic financial straits. Ultimately,
instead of borrowing money, the empire opted to issue bonds as a means to raise the necessary funds.