14 - 17

YILDIZ, Gültekin
Tehdit ve Tedbir: Osmanlı Dış Askeri İstihbarat Faaliyetlerine Analitik Bir Bakış (1870-1914)
Osmanlı Devleti’nin dış askerî istihbarat faaliyetleri, XIX. yüzyılın son çeyreğinden itibaren sefaretlerde görevli
ataşemiliterler aracılığıyla yürütülmeye başladı. Umumiyetle yüzbaşı ve albay arası rütbelerdeki kurmay subaylardan seçilen
ataşeler, Harbiye Nezareti’ne bağlı Erkân-ı Harbiyye-i Umumiyye Riyaseti’ne (Genelkurmay Başkanlığı) istihbarat
raporları göndermekle mükelleflerdi. Ayrıca donanması güçlü bazı ülkelere gönderilen ataşenevaller de Bahriye Nezareti’ne
bağlı olarak benzeri bir iş görmektelerdi. Osmanlı Devleti’nin elçilik ya da konsolosluğunun bulunmadığı yerlerde ise
askerî istihbarat sağlama görevini şehbenderler üstlendi. Sultan II. Abdülhamid döneminde, diğer devlet görevlileri gibi
ataşeler de, doğrudan Sultan’a ve Saray bünyesindeki Maiyet-i Seniyye Erkân-ı Harbiyyesi’ne rapor verir hale geldiler.
Bu bildiride, Avrupa devletleriyle aynı tarihlerde ataşelik kurumunu devreye sokan Osmanlı Devleti’nin son dönem
dış askerî istihbarat faaliyetlerinin bir bilançosu çıkarılarak analitik bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır. Bu
kapsamda veri ve bilgi toplama süreçlerinin unsurları ile veri ve bilgilerin içerikleri ve karar alma süreçlerindeki katkısı,
istatistikler ve örnek olay incelemeleri üzerinden tartışılacaktır. TÜBİTAK SOBAG tarafından desteklenen 113K650 numaralı
bilimsel araştırma projesinin verilerine dayanan bildiride, İstanbul’daki Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Deniz Müzesi
Arşivi ile Ankara’daki ATASE Başkanlığı Arşivi’nde mahfuz resmî yazışmalar esas alınacaktır. Bu kaynaklardan elde edilen
verilen ışığında cevaplanmaya çalışılacak temel problemler ise Osmanlı dış askerî istihbarat sisteminin, rakipleriyle mukayese
edildiğinde, ne derece etkin çalıştığı ve devletin askerî gücüne ne derece katkı sağladığı üzerinde odaklaşacaktır.
274|
Foreseeing the Threat: An Analytical Survey of Ottoman Foreign Military Intelligence Efforts
(1870-1914)
In last quarter of XIX th century, Ottoman foreign military intelligence efforts were mainly conducted by the military
attaches in the embassies. These were often selected among army staff officers between the ranks of captain to colonel
and were held responsible to report regularly to the General Staff and the Ministry of War. Beside the military attaches,
there were also naval attaches who were charged to monitor the naval developments on behalf of the Ministry of Marine. In
places where the Ottoman government had not any embassy or consulate, commercial agents were held responsible to hold
at the same time the function of a military or naval attache. During the autocratic reign of Sultan Abdulhamid II, many of
the Ottoman foreign military intelligence agents were expected to report directly to the Sultan and the Imperial General
Staff at the Palace instead of the General Staff at the Ministry of War.
This paper aims to evaluate the late Ottoman military intelligence efforts in comparison with the contemporary
European states. In this regard, special attention will be paid to data and information gathering processes, to the content of
intelligence reports and finally to the role foreign military intelligence played in the Ottoman national security decisions.
The paper depends on an ongoing research project which is supported by the Turkish Council of Science and
Technology (TÜBİTAK SOBAG) under the number 113K650. In the light of the Ottoman official records kept in Başbakanlık
Osmanlı Arşivi/Prime Ministry Ottoman Archives (Istanbul), Deniz Müzesi Arşivi/The Archive of the Turkish Naval
Museum (Istanbul) and Genelkurmay ATASE Başkanlığı Arşivi/The Military Archives of the Turkish General Staff, the
paper would problematize the efficiency of the Ottoman foreign military intelligence efforts in a comparative perspective.