14 - 17

YİĞİT, Ahmet
XVI. Asırda Batı Anadolu Bölgesinde Çeltik Üretimine Dair Bazı Notlar
Osmanlı Devleti’nde çeltik üretimine dair yapılan çalışmalar yeterli değildir. Genelde çalışmalar Rumeli’de Meriç,
Tunca ile diğer küçük nehir ve derelerin etrafındaki verimli alanlardaki çeltik mukataaları üzerinedir. Anadolu’da Sakarya
nehri üzerinde mukataa olarak işletilen çeltik sahaları vardır. Aydın, Denizli ve Teke bölgelerinde bulunan nehir ve
su kıyılarında çeltik tarımı yoğun olarak yapılmaktadır. Menteşe bölgesinde Dalaman nehrinde mukataa olarak işletilen
çeltik arkları vardır. Bu işletmelerin hiçbiri Balkanlar’daki Filibe ve çevresinde bulunan mukataalardan üretim kapasitesi
olarak az değildir. Fakat Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyıl çeltik üretimi üzerine yeterli çalışmalar yapılmamış olması bölgelerin
üretim kapasitelerini ortaya konulmasına imkân vermemektedir. Menteşe bölgesinde ziraî açıdan çeltik üretimi,
tüketimi, satışı hemen hemen her kazada gerçekleştirilmektedir. Ticarî açıdan önemli olan Balat kazasında pirinç pazarının
bulunması, pirinç satışının yapıldığı ve pirincin ticarî emtia olarak kullanıldığını göstermektedir. Vakıf arazilerinde çeltik
üretilmekte ve bu çeltikler vakıflara oldukça yüksek bir meblağın akar olarak dönmesini sağlamaktadır. Vakıf görevlilerinin
XVI. yüzyıldaki enflasyon karşısındaki vakfiyede belirlenen ücretlerindeki değer kayıplarının önlenmesine yönelik, aynî
malzeme verilmesi uygulamasında çeltiğin önemli bir ürün olduğu görülmektedir.
XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Batı Anadolu’da pirinç üretimi yapılan arklar, arkların kapasiteleri, çeltik fiyatları
ve üretilen çeltiklerden alınan vergiler dönemin kayıtları olan tahrir defterleri verilerine göre ortaya konacaktır. Vakıf
arazilerde üretimi yapılan pirinç ve bu pirinçlerin vakıf görevlilerine aynî olarak dağıtılma usulü incelenecektir. Bu çalışma
ile Osmanlı Devleti’nin henüz üzerinde yeterli çalışmalar yapılmamış olan ziraî üretim tarihine, Batı Anadolu bölgesinde
gerçekleştirilen çeltik üretiminin kapasitesi hakkında katkıda bulunacaktır.
Some Notes on the Rice Production in Western Anatolia in 16 th Century
Studies on the rice production in the Ottoman Empire are not enough. In general, studies are on the rice muqâtaas
in the fertile areas around the Meric, Tunca and other small rivers and streams in Rumelia. On the Sakarya River in Anatolia,
there are paddy fields operated as muqâtaa. Paddy cultivation is done extensively in the rivers and the waterfronts
located in the regions of Aydın, Denizli and Teke. There are muqâtaas operated as rice arcs in Dalaman river, in Menteşe
region. None of these businesses as production capacity is less than muqâtaas located in Plovdiv and the surrounding
area in the Balkans. But that there have been no adequate studies on 16 th century rice production in the Ottoman Empire
does not allow regions’ production capacities to be put forward. In terms of agriculture in Menteşe region, rice production,
consumption, sale is conducted in almost every district. The presence of the rice market in commercially important Balat
district shows sales of rice and rice is used as a commercial commodity. Rice is produced in foundation lands and this rice
provides the foundations a very high amount return as revenue. For preventing depreciation in wages of foundation officers
in relation to inflation in 16 th century, it is seen that rice is an important product in wage in kind application.
According to cadastral record books, the records of the period, it will be introduced arcs in which rice production
is made, capacities of arcs, rice prices and taxes collected for the produced rice in Western Anatolia, in Ottoman State in
16th century. Rice whose production is made in foundation lands and way of distribution of this rice to foundation officers in
kind will be examined. With this study, it will be contributed to agricultural production history of Ottoman State on which
there is yet not enough researches, about executed rice production capacity in Western Anatolia.
|281