14 - 17

SARI, Nil
Mekteb-i Tıbbiye Sonrasında Diplomasız Sağlık Mensuplarıyla Mücadele
Osmanlı sağlık mensupları darüşşifada, sarayda, Süleymaniye Tıp Medresesi’nde ya da bir usta yanında yetişerek
sanatını icra etme ehliyetine sahip olurdu. Tıbhâne-i Âmire’nin (1827) ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’nin (1839) açılması
sonucunda sağlık alanında gerçekleştirilen Batılılaşmayla birlikte tıbbın icraatıyla ilgili kurallar da değişti. Ancak, Tıbbiye’den
mezunların sayısı memleketin ihtiyacını karşılayamıyordu. Usta-çırak usulü yetişmiş olanlar da çalışmaya devam
etmekteydi. Ehliyetsizlerin faaliyetini engellemek amacıyla, tedaviyle uğraşan diplomalı ve diplomasız, Osmanlı tebaası
olan ve olmayan tüm sağlık mensuplarının (tabip, cerrah, eczacı, dişçi, ebe vd.) Mekteb-i Tıbbiye’de kurulan Meclis-i Tıbbiye
tarafından imtihan edilmesine ve ehliyetlerinin tasdik olunmasına karar verildi.
Her ne kadar yeni yeni yönetmeliklerle ve yeni kurumlarla ehliyetsiz sağlık çalışanlarına karşı tedbirler alınsa da
diplomasızların faaliyeti durdurulamıyordu. 1887 tarihinde, tabip olmadığı hâlde tabiplik yapan bir takım kişilerin ölümlere
sebep olduğunun öğrenilmesi üzerine, Dâhiliye Nezareti valiliklere, livalara, şehremanetine ve zaptiyeye genelge yollamış
ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’den diploması veya ruhsatnamesi olmayanların faaliyette bulunmasının engellenmesi istemişti.
Savaş yıllarında durum daha da zorlaşmaktaydı. Tüm aksaklıklara rağmen diplomasız sağlık çalışanlarına karşı
verilen amansız mücadele sonuç vermeye başlamıştı ki I. Dünya Savaşı diplomasız tabip, cerrah ve eczacılara bir kez daha
ihtiyaç duyulmasına sebep oldu.
Osmanlı memleketinde tıp sanatını icra edebilmek için resmi diploma sahibi olmanın ve imtihan ile çalışma
ruhsatı almanın gerekli olduğu bu yeni duruma intibak süresi uzun ve sancılı bir dönem olarak tarihe geçti. Bu tebliğde,
diplomasızlara karış verilen amansız mücadele, bazı örnek vakaların da tanıtımıyla, ele alınacaktır.
220|
Struggle with Unqualified Health Practitioners after the Foundation of the Medical School
“Mekteb-i Tıbbiye”
Ottoman health practitioners were trained at hospitals, the palace school, the Süleymaniye Medical Madrasah or
by the master-apprentice method at private offices. After the foundation of the Medical School Tıbhâne-i Âmire’ (1827) and
the Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne (1839), Westernization and modernization in the field of health led to new rules and regulations
related with medical practice. A decision stipulating that all of the medical therapists (physicians, surgeons, druggists,
dentists, midwifes etc.), either those with a diploma or not, whether Ottoman subjects or aliens, were to be examined
and certified for license by the Medical School Council (Meclis-i Tıbbiye), was issued. However the number of graduates
from the modern medical school was insufficient for many years and the practice of traditional medical therapists continued
for a long time.
Although measures were taken against uncertified medical therapists by means of new regulations and new organizations,
the practice of the uncertified could not be stopped. In 1887, upon reports about uncertified people who acted
as physicians, causing deaths, the Ministry of Internal Affairs sent a notice to governorates, municipalities, the brigade and
the policemen asking for blocking the practice of medicine by those who were uncertified.
The situation was even more difficult during wartime. Despite all the shortcomings, just as the relentless struggle
against the uncertified medical practitioners started to give results, once more the First World War led to the need for the
uncertified.
This period of adaptation to new circumstances, that is, the necessity for having a formal medical degree or
taking an examination and getting permission for practice of medicine in the Ottoman territory, went down in history as a
long and painful period. In this paper, the struggle against the uncertified will be discussed, with the introduction of some
of the case studies.