14 - 17

KILIÇ, Ümit
XVI-XVII. Yüzyıllarda İdarî ve Askerî Yönüyle Erzurum Sancağı
Kanuni Sultan Süleyman’ın Irakeyn seferi sırasında, yeni bir beylerbeyliğin kuruluş hazırlığı olarak, ayrı birer
sancak olan Kemah ve Bayburt Sancakları, birleştirilmek suretiyle Dulkadirli hanedanından önce İran’a sonra da Osmanlılara
iltica eden Mehmed Han’a verildi. “Paşa Sancağı”nı Kemah ve Bayburt Sancağı teşkil etmesi nedeniyle beylerbeyi
Mehmed Han’ın Bayburt’ta oturmasına ve hatta Erzurum’un ayrı bir sancak olmasına rağmen, beylerbeyliğe Erzurum Beylerbeyliği
ismi verilmişti. İlk beylerbeyi Mehmed Han devrinde tamirine başlanan kalesine hisar-eri ve gönüllüler yazıldıktan
ve bunların, ikinci beylerbeyi Ferhad Paşa devrinde buraya yerleşmesinden sonra, birkaç sene içinde beylerbeyleri de
Erzurum’da oturmaya başlamıştır. Zaman içerisinde yeni fetihlerle, nüfuz sahasının genişlemesi sonucunda eyalete tabi
sancak sayısında artış meydana gelmiştir. Erzurum Eyaleti’nin sancak sayısı 1556 yılında yirmi altı iken, 1578’de otuz bire
ulaşmıştır. Erzurum Sancağı ise 1591’de Erzurum, Kara-arz, Gecik, Hınıs, Mürs-kulı, Çermelü, Serçeme, Şoğayn ve Ovacık
Kazalarından oluşmakta iken 1642’de Erzurum, Erzincan, Bayburt, Şiryan, Hınıs, İspir, Kelkid, Kemah, Kızuçan, Kiğı, Kokanis,
Pasin, Tercan ve Tortum Kazalarından oluştuğu görülmektedir. Bu çalışmada XVI. ve XVII. yüzyıllarda Erzurum Sancağı’nın
idarî taksimatı, idarecileri ve askerî yapısı, arşiv kaynakları, çağdaş kronikler, araştırma eserler ve diğer literatür
unsurları ışığında ortaya konulacaktır.
168|
Erzurum’s Sanjak with the Administrative and Military Aspect in 16 th and 17 th Centuries
During the Irakeyn campaigns of Suleyman, preparation for the establishment of a new Beylerbeylik, with bringing
together Kemah and Bayburt’s sanjaks were given from the Dulkadirli Dynasty to Iran and then Mehmed Han who
took refuge in Ottoman. For the reason that Kemah and Bayburt’s sanjaks constituted ‘’Pasha Sanjak’’, although Erzurum
was a separate sanjak , Erzurum Beylerbeyi name was given to the Beylerbeylik and also beylerbeyi Mehmed Han located
in Bayburt. After coming castellans (hisar-eri) and volunteers to the castle, which was began to be repaired during the period
of first beylerbeyi Mehmed Han, they settled there in the period of second beylerbeyi Ferhad Paşa and then in a few
years beylerbeyi was also lived in Erzurum. As a result of the expansion of the zone of influence with new conquests, the
sanjaks, which were subject to state, were increased in number. While the number of Erzurum province’s sanjacks in 1556
was twenty-six and also it reached thirty-one in 1578. In 1951, Erzurum Sanjack consisted of Erzurum, Kara-arz, Gecik, Hınıs,
Mürs-kulı, Çermelü, Serçeme, Şoğayn and Ovacık districts. In other hand, it consisted of Erzurum, Erzincan, Bayburt, Şiryan,
Hınıs, İspir, Kelkid, Kemah, Kızuçan, Kiğı, Kokanis, Pasin, Tercan and Tortum districts in 1642. In this study, Erzurum
Sanjack, in 16th and 17th centuries, will be presented in the light of administrative divisions, administrators and military
structures, archival sources, contemporary chronicles, research works and other literature elements.