14 - 17

KURT, Menderes
Albertus Bobovius ve J.B. Tavernier’e göre 17. Yüzyılda Osmanlı Sarayı’nda Sağlık ve Temizlik
Osmanlı ülkesini diplomatik, ticarî ve bilimsel amaçla pek çok Avrupalı seyyah ziyaret etmiştir. Bu seyyahlar, Osmanlı
devleti ve toplumu hakkında kaynak niteliğinde eserler kaleme almışlardır. Seyyahlar eserlerinde; ekonomi, siyaset,
gündelik yaşam, şehirler, yollar, iklim, coğrafya gibi pek çok konudan söz etmişlerdir. İlgi duydukları ve eserlerine aktardıkları
başlıklardan biri de Osmanlı yönetimi ve saraydır. Özellikle Topkapı Sarayı ve harem, hem seyyahların hem de Avrupa
toplumunun büyük bir ilgisine mazhar olmuştur. 17. yüzyılda doğrudan Osmanlı sarayını anlatarak bu ilgiyi karşılıksız
bırakmayan iki Avrupalı dikkatimizi çekmektedir. Bunlardan biri 1645 yılında Venedik ile yapılan savaş sonucunda esir
olarak saraya alınan ve 19 yıl boyunca sarayda içoğlanı olarak görev yapan Leh asıllı Albertus Bobovius diğer adı ile Saray
müzisyeni Santuri Ali Ufki Bey’dir. Ali Ufki Bey, saraydaki tecrübesi ve gözlemlerine dayanarak kaleme aldığı eserinde, Osmanlı
sarayı hakkında önemli bilgiler vermiştir. Bahsettiğimiz diğer seyyah ise “Doğu”ya yaptığı altı seyahatle, oryantalist
literatüre büyük katkı sağlamış olan Tavernier’dir. Fransız seyyah doğrudan sarayı görmemiş olsa da padişah, harem ve
saray konusunda merak edilenleri cevaplandırabilmek için, kendi ifadesine göre 1631 yılında İstanbul’da bulunduğu sırada
biri Sicilyalı diğeri de Parisli olan iki saray görevlisinden dinlediklerini kayıt altına almıştır.
Çalışmamızın amacı, bu iki eser yoluyla Osmanlı sarayındaki sağlık kültürünü anlamaktır. İki eserde de; Osmanlı
yönetim yapısı, saray ve hareme dair birlikler yanında Osmanlı’da sağlık ve hastalık olgusunu anlamamıza yardımcı olacak
bilgiler de ortaya konulmuştur. Saray hastanesi, hastanenin işleyişi, hastanede çalışanları ve görevleri, saray hamamları, hamamlarının
saray maiyeti tarafından kullanımı, hamamlarda çalışanlar, saraydaki temizlik kültürü, temizlikle görevli ağalar
ve içoğlanları, temizlik konusunda uygulanan disiplin ve cezalar, sarayda beden sağlığı için yapılan sportif aktiviteler, saray
kadınlarının tedavisi, sağlık ve temizliğin saray günlük hayatında yeri gibi pek çok konuda canlı tasvirlere ulaşılmaktadır.
From Albertus Bobovius and J.B. Tavernier Health and Hygiene in the Ottoman Palace in
17 th Century
Many European travelers visited to Ottoman Empire for commercial, diplomatic and scientific purposes in the
course of time. Most of them wrote accounts of their travels in Ottoman territories. Economy, politics, daily life, cities, roads,
climate and geography are some of the important topics which we learn via these texts. Foreign visitors of the empire had a
special interest in Ottoman Palace and the government, so that we find much original information about the life in Ottoman
Place in these travel accounts. Not only the travelers, but the European public had a deep interest especially in Topkapi
Palace and Harem. At this point, the accounts of two travelers of 17 th century are worth to be read analytically one of which
belongs Poland origin Albertius Bobovius. He was also known Santuri Ali Ufki Bey, a court musician who was captured
by Ottomans during the war with Venetians in 1645 and served as a page içoğlanı from this time on. Bobovius’s account
contains important details about the Ottoman Palace depending on his first-hand observations and his own experiences.
The second account which was mentioned above was written by Tavernier. Thanks to six his travels to the East, Tavernier
contributed important information to the Orientalist literature. Although the French traveler himself did not see the palace;
he wrote about the palace from what two women told him; one of those was from Paris and the other was Sicilian and had
lived and worked at the palace.
In this study, we aimed to understand the medical culture in the Ottoman Palace via these two accounts. Both
accounts provide us with information which helps us understand the medical practices in the palace; they include details
about the hospital of palace, how this hospital processed, who was in charge in the hospital, hygiene culture, training processes
of agas and icoglans, strict rules and discipline regarding hygiene and health which they were subjected to, sportive
activities in the palace.
|179