14 - 17

İNAN, Sevim Kebeli
Londra’daki Osmanlılar: Osmanlı Entelektüel Tarihine Londra’dan Bakmak
Bu bildiri, 19. yüzyıl Osmanlı entelektüellerinin İngiliz kültür ve emperyalizmine yaklaşımını incelemektedir.
Çalışmanın odak noktasında Abdülhak Hamid Tarhan (1852–1937)’ın İngiliz yönetimindeki Hindistan’da (1883–85) ve Londra’da
(1885–94 ve 1897–1912) geçen anı ve hatıratı yer almaktadır.
Abdülhak Hamid’in anılarından yola çıkarak 1880’lerin Londra’sında Hamid’in Jamal al-Din al-Afghani (1838–
1897), Halil Halid (1869–1931) ve Selim Faris al-Shidyaq (ö. 1887) gibi İngiliz sömürgeciliğine karşı eleştirel yazılarıyla tanınan
entelektüellerle yakın ilişkiler geliştirdiği görülmektedir. Bu projede Londra’nın, İngiliz emperyalizmine karşı yazan bu
Doğulu entelektüelleri bir araya getirme hususundaki kritik rolü incelenmektedir. Edebî ve kültürel açıdan ise Londra’da
Abdülhak Hamid’in E. J. W. Gibb (1857–1901), James Redhouse (1811–1892) ve Edward G. Browne (1862–1926) gibi Şarkiyatçı
âlimlerin Osmanlı kültür ve edebiyatı alanındaki eserlerine katkıda bulunduğu görülür.
Bu proje, literatürde yaygın olan Londra’nın Osmanlı aydınlarının örnek aldıkları ve esinlendikleri bir merkez
olduğu kanısının dışına çıkarak; Londra’nın Osmanlı aydınları için, özel olarak İngiltere’ye, genel olarak da Avrupa’ya
karşı eleştirel düşüncelerini Doğulu entelektüellerle iş birliği içinde geliştirdikleri, Şarkiyatçı âlimlerle görüş alışverişinde
bulundukları bir merkez fonksiyonu da taşıdığını ve bu nedenle Türk modernleşmesinde mevcut çalışmaların öngördüğünden
daha karmaşık ve çok boyutlu bir fonksiyona sahip olduğunu savunmaktadır. Bu açıdan, Hamid’in tiyatro eserleri ve
hatıratı aracılığıyla Londra’ya bakmak Türk modernleşmesinin kozmopolitan temellerini ortaya koyacaktır.
Ottomans in London: Looking into Ottoman Intellectual History from London
This paper discusses the ways in which the nineteenth-century Ottoman intellectuals interpret and respond to
British culture and imperialism. For my discussion, I focus on Abdülhak Hamid Tarhan (1852–1937)’s memoirs that reveal
his life in British India (1883–85) and London (1885–94 and 1897–1912). Abdülhak Hamid Tarhan is the leading playwright
and poet of the nineteenth-century Ottoman Turkish literature.
As Hamid’s memoires inform us, the metropolitan London of 1880s put him in contact with a number of anti-colonialist
intellectuals such as Jamal al-Din al-Afghani (1838–1897), Halil Halid (1869–1931) and Selim Faris al-Shidyaq
(d. 1887), who, like Hamid, developed their critique of British colonialism through interactions with each other and with
other political groups based in London. From a literary-cultural standpoint, Hamid was also in close contact with the London-based
orientalists such as E. J. W. Gibb (1857–1901), James Redhouse (1811–1892) and Edward G. Browne (1862–1926)
and exchanged with them his opinions about Ottoman literature and culture.
This paper explores the role of London in informing Ottomans’ critical attitude toward Britain in particular and
Europe in general. Unlike what most studies assume, it would be better to consider London as a complex and diverse locale
than as a source of modernization or Europeanization for the nineteenth-century Ottomans. In this respect, exploring London
through Hamid’s dramas and memoirs becomes a key to understanding the cosmopolitan nature of the 19th century
Turkish modernization and its links with European metropolitan centers.
|139