14 - 17

ÖKSÜZ, Zehra
18. Asır Osmanlı İstanbul’unda Bir İlim ve Edebiyat Merkezi: Hoca Neş’et ve Edebî Mahfili
Her alanda yenileşmenin boy gösterdiği 18. asır Osmanlı İstanbul’unda, müspet yenilikleri destekleyen şahsiyetler
ile bu şahsiyetlerin konaklarında icra edilen ilmî ve edebî faaliyetlerin varlığı bilinmektedir. Himayeci kimliğiyle
meşhur olan bu şahsiyetlerden Hoca Neş’et Efendi, bu asırdaki “kaht-ı ricâl” sorununa çare olmak için İstanbul’un Molla
Gürani semtindeki konağını hizmete açarak kültürlü insan yetiştirip kalem erbabını çoğaltmaya gayret etmiş ve hüner
sahiplerine hâmilik etmiştir.
Devrin önde gelen mesnevihanlarından biri olan Hoca Neş’et Efendi, mahfilinde Mesnevî-i Ma’nevî başta olmak
üzere, Sâ’ib ve Şevket Şerhleri, Pendnâme, Bostân ve Gülistân gibi Türk ve İran edebiyatlarına damgasını vuran klasik
eserleri okutmuş ve isteklilerine Farsçanın inceliklerini öğretmiştir. Mahfili, şiir ve edebiyatta boy ölçüşen şairlerden müteşekkil
bir meclis hüviyetindedir. Neş’et’in öncülüğünde toplanan ilim ve sanat erbabı, mahfili adeta nazire meclisi haline
getirmiş; böylece mahfil, asrın nazirecilik geleneğini canlı tutan bir merkez konumuna yükselmiştir. Neş’et, istidadı olan
talebelerine mahlas vermiş; Divan’ında da yer alan yirmiye yakın mahlasnamesiyle Türk edebiyatındaki mahlasnamelerin
en önemli temsilcisi olmuştur.
Bu çalışmanın amacı, 18. asır Osmanlı İstanbul’unda ilmî, edebî ve toplumsal yönleriyle İstanbul’un parmakla
gösterilen üstadı olarak kabul ve saygı gören Neş’et Efendi ile mahfilini devrin sosyal yapısı içerisinde incelemek ve ekol
haline gelen “Neş’et Okulu”nu bir model olarak ortaya koymaktır.
198|
In 18 th Century Ottoman Istanbul a Centre of Scholarly and Literature Activities:
Hodja Neş’et and His Literary Circle
In 18 th century Ottoman Istanbul, a time period with many innovations in different areas, there were scholars who
supported these innovations and their mansions were home to literature and scholarly activities. Hodja Neş’et Efendi, who
is famous for his support to maintain scholarly activities, in order to solve the problem of “kaht-ı rical” in this century, he
opened his mansion in Istanbul Molla Gürani with the purpose of train new scholars and raise their number.
Hodja Neş’et Efendi, one of the well-known “mesnevihan” in that period, studied many Iranian and Turkish masterpieces
such as Masnawi, Sâ’ib and Şevket Şerhi, Pendnâme, Bostân and Gülistân and taught Persian to eager ones in his
circle. His literary circle is of great significance in his period as the circle consisted of many important poets. Literature
authorities gathering in the leadership of Neş’et turn the literarcy circles into “nazire” circles; thus contributing the status
of the circle as being a centre of “nazire” tradition. Neş’et gave pseudonym (mahlas) to his successful students; his reputation
as being one of the important masters of “mahlasname” grew as he produced approximately twenty masterpiece in
“mahlas” genre.
The aim of this study is to explore Neş’et Efendi, a well-respected author, and his literature circles in many aspects
such as literary and scholarly value, and social dimensions and present the Neş’et School as a model in 18 th century
Ottoman Istanbul.