14 - 17

DOĞAN, Mehmet
Balkanlar’ın İmar ve İhyasına Bir Katkı: Kaçanıklı Mehmed Paşa Vakfı
İslam toplumlarında hayır işlerinin ve kamuya ait hizmetlerin yürütülmesinde vakıflar önemli rol oynarlar. Vakıfların,
Türk-İslam tarihinde, özellikle Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde toplumsal dokunun asli bir unsuru olduğu bilinen
bir gerçektir. Bu çerçevede vakıflar, bilhassa hayrî amaçlara hizmet için kurulmuş; eğitim, sağlık, dini hayat, ticaret, ulaşım,
konaklama ve şehir hayatının şekillenmesinde önemli roller üstlenmişlerdir.
Sayıları yüz binlere ulaşan vakıflar, asırlarca varlıklarını ve işlevlerini muhafaza etmişlerdir. Bunda en önemli
faktör kurucularının hayatta iken bu hayır kurumlarının kendilerinden sonra da hizmete devam etmesi için gerekli maddi
altyapıyı sağlamış olmalarıdır. Bu bağlamda; ev, dükkân, ticarethane, tarla, bağ, bahçe gibi gayrimenkuller, değirmen, şişehane,
boyahane, han, hamam, bedesten vs. gibi ticari kuruluşlar ve de kendilerine ait nakit paralar tahsis edilen belli başlı
gelir kalemleri olmuştur.
Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Kaçanıklı Mehmed Paşa’nın vakfı bu çerçevede değerlendirilebilir. Bahsi
geçen vakıf, günümüzde Makedonya’nın başkenti Üsküp’ün kuzeydoğu kesimindeki Kâtip Şahin mahallesinde yaptırılan
külliye; cami, türbe, mektep, kütüphane ve zaviyeden oluşmaktadır. Rumeli beylerbeyliği dışında birçok yerde valilik ve
başka vazifeler de ifa etmiş olan Mehmed Paşa 1631 yılında vefat etmiştir.
Kaçanıklı Mehmed Paşa, Üsküp’te bina ettirdiği bu külliye için bir vakıf kurarak birçok şehir, kasaba ve köyde
arazi, dükkân, değirmen gibi mülkünü vakfetmiştir. Üsküp’ün Kâtip Şahin Mahallesi’nde Kaçanıklı Mehmed Paşa’nın muhtelif
malları ile 12.000.000 akçelik parasını, camilerde imamet ve hitabet vazifesi görenler için, medreselerde ilim tahsili yapılması
ve diğer bazı vazifelerin ifası için vakfettiği vakfiyesinden anlaşılmaktadır. Vakfiyenin tarihi 10 Şaban 1018 (8 Kasım
1609)’dir. Vakıf muhasebe kayıtları da incelenerek, bu vakfiye örneğinde, bir vakfın bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik
yapısına katkısı değerlendirilecektir.
A Contribution to Reconstruction and Revitalization of the Balkans: Kaçanıklı Mehmed Pasha
Foundation
Charitable foundations play an important role in carrying out the services of the Islamic community and the public.
It is a well-known fact that charitable foundations are essential elements of the Turkish-Islamic tradition and the social
fabric in Seljuk and Ottoman periods. Foundations, in this context, especially established for charitable purposes some of
which are education, health, religious life, trade, transportation, lodging and they play an important role in shaping the city
life.
Foundations, which reach hundreds of thousands in number, have maintained their existence and their functions
for centuries. The founders of these charity institutions provided the foundations with financial infrastructure which was
necessary for the services to be continued. Therefore; business organizations such as houses, shops, commercial, farms,
vineyards, real estate, garden, mill, bottle home, paint home, inns, baths, the bazaar etc. were the main sources of income
that was allotted to the foundations.
Kaçanıklı Mehmed Pasha, a charitable foundation, is the subject of this study. The Waqf was built in the Katip Shahin
neighborhood, today in the northeastern part of Skopje, Macedonia and was a complex consisted of mosques, shrines,
schools, libraries and lodges. Mehmed Pasha was a governor who served in many places outside Rumelia died in 1631.
Mehmed Pasha dedicated most of his properties to this complex in Skopje after establishing the foundation.
According to the charter of the foundation dated to 10 Sha’ban 1018, (November 8, 1609) in Katip Shahin neighborhood,
Kaçanıklı Mehmed Pasha had properties funding the foundation for twelve million akce.
|91