14 - 17

AYDIN ZÜLFİKAR, Mükerrem Bedizel
Osmanlı Topraklarında “Sahte” Bir Hekim: İspanyol Pedro’nun İzlenimleriyle Osmanlı Tıbbı
(1552-1556)
Osmanlı dönemi sağlık hayatıyla ilgili bilgi veren kaynaklar arasında seyahatnameler önemli bir yer tutar. Bunlardan
biri de 1557’de yazılmış olmasına rağmen yaklaşık üç yüz elli yıl boyunca elyazması notlar halinde kalmış ve ancak
1905’de Manuel Serrano y Sanz tarafından Viaje de Turquia adıyla basılmış olan seyahatnamedir. Yazarının kim olduğu
konusu tartışmalı olduğu gibi, bu kişinin Osmanlı topraklarında gerçekten bulunup bulunmadığı da tartışmalıdır.
Eser, diğer seyahatnamelerden farklı olarak üç arkadaş arasında geçen konuşmalara dayanır. Türklere esir düşen
ve kendini kurtarmak için “hekim” olduğu yalanını söyleyen İspanyol Pedro de Urdemalas esaretten kurtulduktan sonra
anılarını, arkadaşları Juan de Voto a Dios ve Matalas Callando’ya anlatır. 1552-1556 yılları arasında İstanbul’da Kaptan-ı
Derya Sinan Paşa’nın (ö. 21 Aralık1553) esiri olarak bulunan, onun ölümünden sonra yaptığı uzun bir kaçış yolculuğu neticesinde
esaretten kurtulan Pedro, birinci bölümde esir düşüşünden kurtuluşuna kadar olan maceralarını, ikinci bölümde ise
o dönem Osmanlı toplumunun askeri, idari, hukuki ve sosyal yapısına dair görüşlerini yazmıştır.
Eseri farklı kılan bir başka özellik de “hekim” kimliğinin anlatının merkezinde yer alması ve anıların büyük oranda
sağlık-hastalıkla ilgili olmasıdır; bu da bize 16. yüzyıl İstanbul’unun sağlık hayatına dair önemli veriler sunar. Bu bildiri
ile Osmanlı toplumundaki teşhis ve tedavi yöntemleri; hekimlerin eğitimi ve niteliği; saray hekimlerinin seçimi, milliyetleri,
özellikleri, kıyafetleri; kadınların tedavisi ve Türklerin hastalıklar ve bazı tedavi yöntemleri karşısındaki tavırları gibi pek
çok konu üzerinden söz konusu verilerin sistematik bir analizinin yapılması amaçlanmaktadır.
A False Physician in Ottoman Lands: Ottoman Medicine by the Impressions of Spanish Pedro
(1552 – 1556)
Among the resources that give knowledge about the Ottoman Period medical life, for several reasons, travel
books have an important place. One of these is the travel book, although written in 1557, detained as manuscripts for almost
three hundred years, and scarcely published in 1905 by Manuel Serrano y Sanz by the name Viaje de Turquia. As put forward
some different opinions on who might be the author, there are arguments about whether this person indeed lived in the
Ottoman lands and if he was actually a physician. In the preface, the author states his purpose as to introduce the Ottoman
that was the worst enemy of Spanish King Philip II.
Different from the other travel books, the work was based on the dialogue between three friends. Being captured
by the Turks, Spanish Pedro de Urdemalas pretends to be a “physician” in order to save himself. After his release, he recounts
his experiences to his friends Juan de Voto a Dios and Matalas Callando. Pedro, who has been the captive of The
Chief Admiral Sinan Pasha (d. December 21, 1553) between 1552 and 1556, managed to escape after his death, writes about
his adventures; from the time of his capture to his escape in the first chapter, and in the second chapter, he portrays the
social, administrative and military structure of Ottoman society.
A further distinctive feature of the work is that Pedro’s recollections are substantially based upon sickness and
health in consequence of him being a “physician”, which displays some interesting views on the health in 16 th century
Istanbul: Turks’ approach to diseases and some treatment methods; methods for diagnosis and treatment; education of
physicians; differences between a surgeon and a physician; selection of court physicians; their nationalities, characteristics,
attires; treatment of women and many other subjects were depicted in a very realistic and detailed way.
|35