14 - 17

İNANIR, Ahmet
XVI. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Fetvanın Yeri ve Günümüz Osmanlı Araştırmaları Bakımından
Kaynak Değeri
XVI. yüzyılda yaşamış İbn Kemal ve Ebussuûd’un fetvaları incelendiğinde fetvaların sadece teorik hukuki meselelerin
değil, toplumun yüzleştiği dini ve hukuki aktüel gerçekliğe tekabül eden olay ve olguların çözümlenmesi olarak
karşımıza çıktığı görülür. Onların, ibadetler dâhil, hayatın bütün alanlarını kapsadığı görülmektedir. Özellikle yöneticiler
kanunnameleri düzenlerken savaş, barış ve iç isyanlar gibi devlet ve millet hayatında yapacakları önemli iş ve icraatlarda
halkın kabulünü kolaylaştırmak ve etkinliğini artırmak gayesiyle dini-hukuki meşruiyete dikkat etmişlerdir ve daima
dönemin etkin ve yetkin hukukçularının fetvalarına müracaat etmişlerdir. Halk ise yaptıkları veya yapacakları neredeyse
her türlü önemli iş ve işlemlerde fetva alma ihtiyacı duymuştur. Bu nedenle fetva mecmualarının tarihî bir belge niteliği
taşıdığı görülür.
Osmanlı dönemi fetva mecmûaları genel anlamda antropoloji, sosyal tarih ve özelde hukuk tarihi araştırmaları
açısından oldukça zengin bir malzeme sunmaktadır. Dolayısıyla Osmanlı fetva mecmûaları Türk, Arap, Boşnak, Ermeni,
Yunan, Bulgar ve Sırp gibi bütün Osmanlı Devleti unsurları için paha biçilemez değerde kaynaklardır. Çünkü Osmanlı
resmî tarihçilerinin yansıttığı gerçekliğin ötesinde, sokağın gerçek gündemini yansıtırlar. Bu kaynaklar, Osmanlı toplumunu
kılcal damarlarına kadar tanıma imkânı sunmaktadır. Bu kongre vesilesiyle raks ve devran, para vakıfları ve Şiîlerle
savaş örneğinde fetvaların Osmanlı araştırmalarındaki önemi ortaya konulmaya çalışılacaktır.
140|
The Place of Fetwa during the 16 th Century at the Ottoman Empire and Its Source Value Today
Regarding Ottoman Studies
When we look into the fetwas of Ibn Kemal and Ebussuud, who lived during the 16th century, we see that their
fetwas not only were about theorical judicial problems but also about daily judicial and religious problems which the people
of that time faced. Such that, they included all the aspects of life in addition to praying. The administrators considered the
religious and legal permissions when they wanted to make laws, war, peace and deal with domestic riots and so they applied
to fetwas of the legal experts. Likewise, the people also applied to the same experts when they wanted to do something
important.
For this reason, fetwas constitute historic documents. Ottoman period fetwa documents are rich in terms of anthropology,
social history and especially history of law. So, these documents are valuable for Turkish, Arabic, Bosnian, and
Armenian, Greek, Bulgarian and Serbian people who were once governed by the Ottoman Empire. Because they reflect the
real agenda of the street. These documents help us to examine the Ottoman society in detail. On the occasion of this congress,
the importance of fetwas about raks, devran, monetary associations and war against Sia will be revealed.