14 - 17

YILMAZ, Coşkun
Hekim Terekelerinin Osmanlı Tıp ve Kültür Tarihi Açısından Önemi
Tereke kayıtları ilgili şahısların hayatları, aileleri, çocukları, maddi durumları, ikamet yerleri, semtleri, mekânları,
ilgi alanları, evlerinin yapısı, donanımı, eşyaları, kitapları, alacakları, borçları, yaşam standartları, mesleki ilgilerine yönelik
materyal, yakın veya iletişim halindeki çevresi gibi pek çok konuda önemli bilgiler sunmaktadır.
Tabip terekelerinde ise bu bilgilerin yanı sıra, kütüphanelerindeki tıbbi eserler, bu kitapların yaygınlık derecesi,
tabib dükkânları, tıbbi aletler, hammaddeler, ilaçlar vb. bilgiler yer almaktadır. Ve tereke bilgileri bir araya getirildiğinde
hekimlerin biyografik bilgilerinden, ekonomik durumlarına ve tıbbi eser, alet, ilaç vb. bilgilere ulaşmak mümkün olabilmektedir.
Bu ise bize sıradan veya hekimbaşılık yapmış bir Osmanlı hekiminin dünyasının kapılarını aralamakta, evlerinin
içinden aile bireylerine ve iktisadi yapılarına varıncaya kadar geniş bir çerçevede değerlendirme, farklı statülerdeki tabibler
arasında irtibat ve mukayese imkânını sağlayabilmektedir. Hekim terekeleri, mesleki mensubiyet itibariyle tıp tarihi için
büyük bir değer taşımasının yanında iktisat, sosyal, kültür tarihi açısından da özgün bilgiler ihtiva etmektedir.
Osmanlı iktisat, sosyal ve kültür tarihiyle ilgili çalışmalarında ilginin gittikçe artmasına mukabil, Osmanlı tıp
tarihi araştırmalarında terekelere pek müracaat edilmemektedir. Bu tebliğde XVII. yüzyıldan XX. yüzyılın başına kadar
tespit edilen, 4’ü hekimbaşı, diğerleri cerrahbaşı, cerrah, hassa tabibi, serkehhal ve hekim olmak üzere yaklaşık 20 kişinin
terekesinden hareketle bu kaynakların Osmanlı tıp ve kültür tarihi açısından önemi üzerinde durulacaktır.
276|
The Significance of Ottoman Medical Registers (Tereke) for Medical and Cultural History
The Ottoman medical inheritance registers (tereke) contain important data and details about the life of owners,
their families and children, financial situations, place of residences, neighborhood, revenues, houses etc.
In addition to the data mentioned, inheritance registers of physicians in particular give information, medical
works in libraries, clinics, medical instruments, medicines and so on. Comprehensive analyses of inheritance registers
reveal biographical information of physicians, their economic status and medical works, equipment, medicine etc. All information
collected from inheritance registers of physicians open the gates of the world of Ottoman physicians. And it
also provides an opportunity to evaluate and compare the statue of the household individuals, their mutual relations and
economic status. Inheritance registers also contain unique information about social, cultural and economic perspectives as
well as medical professional belongings.
To the contrary the rise of the interest in the studies of the Ottoman social, cultural and economic history, the
interest in the Ottoman medical registers remained relatively very low. This paper aims to analyze twenty medical registers
of 17th Century, belong to a variety of Ottoman physicians and focus on the importance of Ottoman medical registers for
the medical history and culture.