14 - 17

DURMUŞ, Serap
Metinsel Var Olma Biçimi Olarak Osmanlı Mimarlığı: Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî
Bu çalışmanın amacı, Osmanlı’nın bir dönemine ait metinsel bir mimari kesit sunmaktır. Söz konusu metinsel
kesit, 1873 tarihli Uluslararası Viyana Sergisi için kaleme alınan Usûl-i Mimârî-i Osmânî metni üzerinden incelenmiştir.
Metin, işaret ettiği sorunsallar ve mimari düşünme biçimini ortaya koymayı hedefleyen iddialarıyla Osmanlı’ya ve hatta
mimarlık yazım biçimine yönelik önemli bir belge niteliğindedir. Bu yönüyle çalışma, Osmanlı’nın 19. yüzyıldaki düşünsel
duruşunu belirtmesi yanında, ağırlığını bir yeniden yorumlama olarak ortaya koymaktadır. Dolayısıyla yeniden okuma,
Osmanlı zihinsel dünyasını anlamada yeni perspektifler sunarak farklı okumalara imkân tanımaktadır.
Usûl-i Mimârî-i Osmânî, Osmanlılar tarafından Osmanlı mimarisi ile ilgili ortaya konmuş ilk bilimsel ve kuramsal
metin üretimi olarak mimarlık ve tarih literatürüne girmiştir. Bu nedenle çalışma, salt bir Osmanlı mimarlığı araştırması
olmaktan öte, yeniden yorumlayıcı tavrı ile mimarlık kuramına Osmanlı özelinde yaklaşmaktadır. Dolayısıyla çalışmanın
özgünlüğüne dair iddia, Osmanlı’nın o tarihlerde bir kuram arayışında olmasında yatmaktadır.
Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî metninin kendine özgü eklemlenme biçimini üreten çeşitli öğe veya kavramlar, metnin
tarihyazımı ve mimarlık ile ilişkilenme biçimini de ortaya koymaktadır. Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî’nin; kimlik üzerine ilk
söylem metinlerinden biri olması, Osmanlı usul düzenleri arayışında bir ilk ve deneme niteliğinde olması, kültürel kimlik
ve mimarlık ilişkisi arasında bir bağ kurma denemesi ve mimarlık yazımı üzerine verdiği ipuçları açısından mimarlık yazınında
okunması, yeniden okunması ve üretilmesi gerekli bir metin olduğu açıktır.
94|
Ottoman Architecture as a Textual Presence: Usûl-i Mi’mârî-ı Osmanî
The purpose of this paper is presenting a textual architecture section, which is belonging to a period of Ottoman.
Textual section subject is investigated over the Usûl-i Mimârî-i Osmânî text, which was drawn up for International Vienna
Exhibition in 1873. Text with its problematic points and claims that aim to put forth architectural thinking style is an important
document that directed to Ottoman and also architecture writing style. With this direction the paper, besides states the
intellectual position of Ottoman in the 19 th century puts forth its heaviness as a re-interpretation. So re-reading offers new
perspectives for understanding Ottoman mental world and enables to different readings.
Usûl-i Mimârî-i Osmânî as a first scientific and theoretical text production, which is put forth by Ottomans related
with Ottoman architecture enters into architecture and history literature. For this reason, the paper is not only an Ottoman
architecture research but also comes close to architecture theory with re-interpreting attitude in case of Ottoman. Hence
the claim of this study’s originality lies behind Ottoman’s theory searching in those times.
Various factors or concepts that produce the intrinsic articulation shape of Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî text, present
the relation with architecture and history writing of the text. It is obvious that Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî is an essential text to
be read, re-read and produced in architecture literature in terms of the first discourse text on identity, primary attempt for
Ottoman orders search, a connection attempt between cultural identity and architecture with given clues on architecture
writing.