14 - 17

YILMAZ, Mervenur
Ahlâk-ı Adûdiyye Şerhleri Bağlamında Erdemlerin Ontolojik Konumu
Aristoteles her bir varlığın ontolojik statüsünü ifade eden kategoriler öğretisini ele aldığı Kategorilerkitabında
erdemlerin kategorisini nitelik olarak belirlemektedir.Aristoteles’e göre erdemler, uzun süreli olmaları ve kolayca yok olmamaları
bakımından, “meleke” olarak düşünülmektedir. Meleke ise, insan nefsinin erdemli davranışları zorlanmadan ve
düşünmeksizin gerçekleştirmesi anlamına gelmektedir.İslam ahlak düşüncesinde de aynı şekilde ele alınan erdemler, iki
rezîletin ortası olmaları anlamında itidal durumunu ifade etmektedir. Kindî, FâRâbî, İbnMiskeveyh, İbnSînâ gibi filozoflar
tarafından aynı şekilde tanımlanan erdemler, İbnSînâ tarafından Aristoteles’i takiben araz kategorisi altında düşünülmüştür.
Aristoteles ve daha sonra İbnSînâ arazı “bulunduğu yerde onun bir parçası olmaksızın bulunan, fakat o olmaksızın
var olamayan” şeklinde tanımlamakta, fakat erdemler insan nefsini dönüştürmekle adeta nefsin kendisine dönüşmektedir.
Üstelik kendileri gibi meleke olan ve zihinde bulunan bilgilerin aksine erdemlerin nerede bulunduğu net değildir. Bu bakımdan
erdemlerin araz olduğu düşüncesi tartışmaya açıktır. Mezkur isimler aracılığıyla intikal eden erdemlerin meleke
olduğu ve bu bakımdan araz olduğu düşüncesi, Îcî’nin kaleme aldığı oldukça muhtasar fakat ahlak felsefesinin önemli
başlıklarını tartışması bakımından önem arz eden Ahlâk-ı Adûdiyye adlı eserinde de meleke olarak ele alınmaktadır. Bu
bakımdan hakkında birçok şerhin kaleme alındığı Ahlâk-ı Adûdiyye, tartışmaların Osmanlı düşüncesinde ele alınışını göstermesi
bakımından önemlidir. Bu çalışmada erdemlerin arazlığı konusu, tarihsel bağlamı da göz ele alınarak Ahlâk-ı Adûdiyye
şerhleri bağlamında ele alınacak ve Osmanlı ahlak düşüncesinde etkili olmuş eserin şerhleri bağlamında tartışılmaya
çalışılacaktır.
278|
Ontological Status of Virtues in the Context of Adudian Ethics Commentaries
In Categories, the book in which Aristotle establishes ontological categories of each thing, Aristotle defines
the category of virtue as quality. According to Aristotle, virtues are considered as habit (malaka) due to their stability and
long-lasting nature. Habit (disposition) means that human soul (al-nafs)realizes them without any hardness or thinking.
Likewise in Islamic ethical thought the virtues represent the mean between two vices. The virtues aredefined in a similar
manner byal-Kindī, al-Fārābi,Miskawayh,Ibn Sīnā. The virtues are considered as accidents by İbn Sinaand following Aristotle’s
categories, they are considered as accidents. Aristotle and ibn Sīnādefine accident as “a thing in a locus without being a
part of it, but also that thing cannot continue its presence without the presence of the locus”. However, virtues cause change
in the human soul and in turn they turn into the soul itself. What is more, unlike the other habits that are knowledge in the
soul, we cannot define the place of the virtues. Due to this ambiguity, the accidentality of virtues is debatable. In his Ahlâk-ı
Adûdiyye, Icîtooconsidersthevirtues as habits. Inordertoestablishtheplace of thediscussions on accidentality of virtues in
Ottomanthought, thisbook is importantduetothelargenumber of commentarieswritten on it. Thisresearch, thenevaluatesthedebate
on accidentality of virtues in thehistoricalcontextwithregardstothecommentaries of Ahlâk-ı Adûdiyye.