14 - 17

EKİN, Yunus
Osmanlı Müfessiri Ebussuud Efendi’nin İslam Tefsir Geleneğindeki Yeri
Osmanlılar döneminde yetişen müfessirlerin İslâm geleneğindeki yeri ve bu geleneğe katkısının yeterince incelenmediğini
kabul etmek gerekmektedir. Osmanlılar döneminin önemli âlimlerinden biri olan Ebussuud Efendi’nin (ö.
982/1574) de yeterince konu edinilmediği görülmektedir. Ebussuud Efendi, Osmanlılar döneminde şeyhülislâmlık görevinde
bulunarak adından söz ettirmiş ve hukukçu kimliği ile birlikte müfessirlik yönü de öne çıkan biridir. Onun İrşâdü’l-aķli’s-selîm
isimli tefsiri üzerinde Türkiye’de yapılan akademik çalışmalar bir elin parmaklarını geçmemektedir. Yapılan bu çalışmaların
onun tefsirinin önemini tam olarak vurgulayabildiklerini söylemek zor görünmektedir. Zira bu çalışmaların bir
kısmı Osmanlılar döneminin ilim hayatının orjinallikten yoksun olduğuna dair genel kabulün bir devamı olarak Ebussuud
tefsirini ekseriyet itibarıyla Zemahşerî’nin bir tekrarı olarak tasvir etmektedirler. Biz bu tebliğimizde Ebussuud Efendi’nin
tefsirinin öncelikle İslam tefsir geleneğindeki ve daha özelde diğer tefsir hareketlerine göre daha geç dönemde teşekkül
eden belâğî tefsir hareketindeki konumu açısından ele alacağız. Ayrıca İrşâdü’l-aķli’s-selîm’in beslendiği geleneğe yaptığı
katkıları ile bu gelenekten farklı olarak ortaya koyduğunu düşündüğümüz özgün yönlerini ele almayı amaçlamaktayız.
Tebliğin içeriği ise şu şekildedir: İslam tefsir geleneğinin teşekkül ve tedvin dönemine kısaca değindikten sonra
tefsir literatürü yazımında dönüm noktası kabul edebileceğimiz medreseleşme süreciyle birlikte dil ve belâgat eksenli
tefsir ekolüne değinilecektir. İşte bu ekolü sistematize eden ve belagatı tefsire taşıyan ilk müfessir Zemahşerî’dir. Onun
en önemli takipçisi de Beyzâvî ve Nesefî’den sonra Ebussuud Efendi’dir. Ebussuud tefsirinin gerek rivayet gerek dirayet
açısından kaynaklarını, hangi kurucu metinlerden istifade ettiği üzerinde durulacaktır. Ebussuud Efendi özelinde Osmanlı
tefsir geleneğinin karakteristik özelliklerine değinilecektir.
A Place of Ottoman Exegetes Abu Al-Su’ud Affandi in the Qur’anic Exegesis
Adequate investigation has not been conducted to research the contribution given by exegetes trained during
the Ottoman period and their place within the tradition of Islam. One such important exegete during the Ottoman period
was Ebu al-Su’ud Affandi (982/1574) who is not discussed in great detail. Ebu al-Su’ud is well known for his services as
Sheikh ul-Islam (the Chief religious official) of the Ottoman Empire and stands out as an accomplished jurist and exegete.
However, the result of academic researches into his exegesis Irşâdü’l-aķli’s-selîm in Turkey to date is quite limited and
disappointing. Therefore, it is not difficult to conclude that research into the importance of his exegesis is nowhere near
satisfactory. Unfortunately many think that Abu al-Su’ud is very close follower of Zamakhshari and constantly repeats
him. In this presentation, we look at Abu al-Su’ud from the perspective of balaghi exegesis which is composed quite late in
comparing other types of commentaries. In addition, which tradition that Irşâdü’l-aķli’s-selîm is being fed and contributes
to will be discussed.
The content of this presentation as follows; After dealing with the formative and literary period of the Qur’anic
exegesis, we will focus on the linguistic and balaghat school of Qur’anic commentaries. This is type of the Qur’anic commentaries
are part and consequences of madrasa education systmes. Zamakhshari is the leading scholar who systematizes
and brings the balagha to Qur’anic exegesis. Baydawi and Nasafi, and then Abu al-Su’ud have followed him. We will analyze
which kind of exegetical sources Abu al-Su’ud have built his own exegetical work from dirayah (reason based) and riwayah
(reports based) point of view. Furthermore, we will discuss what the main features of Ottoman exegetical Works in the context
of Abu al-Su’ud are.
|99