14 - 17

ERDOĞDU, A. Teyfur
Osmanlı Devleti’nin Dilinden Anlamak: Osmanlı’da Resmî Dil Meselesi
Osmanlı devrinde “1876’ya kadar herhangi bir anayasanın ve resmi dilin varlığından söz edemiyoruz ve 1876
sonrasına bakarak Osmanlı Devleti’nin başından beri resmi dilinin Türkçe olduğunu söyleyemiyoruz” tespitinin tahlili ve
delillerle ispatı bu tebliğin esasını oluşturmaktadır.
Tebliğin tezi şudur: Resmi dil modern dönemde ortaya çıkmış, modern döneme ait anayasal bir kavramdır. Bu
bakımdan Osmanlı Devleti’nin modern dönem öncesi safhaları için resmi dil tartışmasının yapılması abestir (ahistorique).
Bu minvalde şu sorulara cevap aranacaktır: 1. Resmi dil ne demektir? Resmi dil, halkın eğitimde, dilekçe verme
gibi resmi işlemlerde bir dili kullanmasına devletin açıkça (bir kanunla) veya zımnen izin verdiği dil midir? Yoksa halkın
konuştuğu ve istimal ettiği ortak dil midir? Yoksa devlet memurlarının (diğer devletlerle olan yazışmaları hariç) kendi aralarında
ve vatandaşı/tebaası ile yazışırken/konuşurken kullandığı ortak dil midir? Yoksa devletin yayımladığı bir kanunla
resmi dil budur dediği dil midir? 2. Bir dil resmiyet sıfatını ne ile veya ne zaman tam olarak kazanır? 3. Resmi diller ile devletin
kullandığı diller arasında fark var mıdır? Varsa bunlar nelerdir? 4. Resmi dil ibaresi Osmanlı’da anayasaya yazılmasına
rağmen uygulamaya ne oranda yansıtılabilmiştir? 5. Osmanlı devrinde zaten yoğunluklu ve öncelikli dil olarak kullanılan
Türkçeye niçin resmi dil unvanı verilme ihtiyacı duyulmuştur? 6. Anayasanın 8. maddesinde devletin tabiiyetinde olan
herkese Osmanlı denirken acaba 18. maddesinde devletin resmi dilinin adı niçin Osmanlıca değil de Türkçe konmuştur?
106|
Understanding the Language of the Ottoman Empire: Issue of Official Language in the
Ottomans
The main purpose of this paper is to analyze and verify the statement “It is impossible to indicate a constitution
and an official language until 1876 and it cannot be said that Turkish was the official language of the Ottoman Empire from
its beginning by looking the post-1876.”
The thesis of this paper is: Official language is a constitutional concept coined in the modern period and belongs
to this era. In this aspect, to discuss about official language for the pre-modern periods of the Ottoman Empire is unreasonable
(ahistorique).
Within this direction, answers of these questions will be sought: 1. What does official language mean? Is official
language a kind of language which is frankly determined as legal (by law) by a state to be used in official occasions, such
as education, petitioning, by people? Or is it a common language people speak and use? Or is it a common language public
officers use (with the exception of interstate correspondence) when they speak/correspond among themselves and with citizens?
Or is it a language assigned as an official language by state by way of an enacted law? 2. When and with what does a
language acquire the title “official”? 3. Is there a difference between official languages and languages used by state? If there
is, what are they? 4. It is a fact that the expression “official language” was added to the Ottoman constitution but at what
rate was this reflected to practice? 5. Why was it needed to entitle Turkish as an official language in the Ottoman period
while it was already the most used and primary language? 6. Why was the official language of the state named as Turkish
instead of Ottoman in the 18 th article of the constitution while all the citizens were called as Ottoman in the 8 th article?