14 - 17

ÇAĞLAR, Burhan
Zindandan Gelen Sadâ: Fethi Paşazâde Mahmud Paşa’nın Taif Mektupları
Damat Mahmud Celâleddin Paşa, Sultan II. Abdülhamid’in ilk saltanat yıllarını şekillendiren önemli simalardan
biridir. Devrin nüfuzlu devlet adamlarından Fethi Paşa’nın oğlu olması, bürokrasi ve hanedan ile temas içindeki bir muhitte
yetişmesi ona devlet kademesinin kapılarını aralamıştır. Mahmud Paşa için asıl ikbal yolu ise Şehzade Abdülhamid’in tahta
geçmesi ile açılmıştır. Saray’a yakınlığı ile temin ettiği makam ve imtiyazlar onu tahtın ardındaki gölge bir karakterler
mesabesine taşımıştır.
Mahmut Paşa’nın yükselişi kadar düşüşünün de hızlı olduğu görülmektedir. Muhaliflerini tasfiye eden, iktidarına
hasım hizipleri dağıtan Sultan Abdülhamid, son kertede Mahmud Paşa’yı da yanından uzaklaştırır. İlerleyen yıllarda Sultan
Abdülaziz’in katli suçlaması ile Yıldız Mahkemesi’nde yargılanan Paşa suçlu bulunarak Taif zindanında ölüme yollanır.
Mahmut Paşa’nın Taif’teki hapislik yıllarında ailesine gizlice yazdığı bazı mektupların suretlerine, eniştesi Said
Paşa’nın “Jurnal” adını verdiği günlüğünde tesadüf edilmektedir. Bu mektuplar Paşa’nın aile hasreti, pişmanlık ve serzenişlerinin
yanında aralarında bulunduğu Taif mahkûmlarının hapis hayatlarına, gördükleri muamelelere ışık tutmakta, şüpheli
ölümlerine dair ipucu vermektedir. İlgili mektuplar ayrıca üzerinde hayli spekülasyon yapılan bir konuyu anlamada, II.
Meşrutiyet döneminde propaganda ile karışan kaynakların sıhhat derecesini saptamada önemlidir.
Bu bildiride söz konusu mektuplar ele alınacak, mektuplar çerçevesinde Damat Mahmud Celâleddin Paşa ve Taif
mahkûmları hakkında bir kesit sunulacaktır.
64|
The Sounds from the Dungeon: Fethi Paşazâde Mahmud Pasha’s Ta’if Letters
Damat Mahmud Celâleddin Pasha is one of the significant figures who played vital roles in shaping the initial
years of Abdulhamid II’s long reign. He was the son of one of the prominent dignitaries, Fethi Pasha. Therefore, Mahmud
Pasha was raised in a neighborhood which was in close contact with the bureaucracy and dynasty that both increased his
chances of getting high positions within the state. However, he struck it lucky especially when Abdulhamid II ascended the
throne. His close relationship with the Sultan and Palace as well as the position he reached and the privileges he obtained
escalated him a shadow character behind the throne.
Yet, it is seen that Mahmut Pasha’s decline was as fast as his ascent. Having liquidated his opponents and broken
up the fractions against his power, Sultan Abdulhamid finally moved away from Mahmut Pasha. The latter was later on
charged with the murder of Sultan Abdulaziz; he was judged guilty by the Yıldız Court and sent to death in Ta’if dungeon.
Mahmut Pasha secretly wrote letters to his family when he was imprisoned in Ta’if. The copies of some of these
letters recently were discovered in his brother-in-law, Said Pasha’s diary. These letters demonstrate Mahmut Pasha’s homesickness,
regrets and remonstrance while shed light on the prisoners’ lives, treatment they were subject to and the shady
deaths in the dungeon. These letters are also important in understanding a topic which is highly speculative and detecting
the reliability of the resources that were mingled with the propaganda in the 2 nd Constitutional Period.
In this paper, the letters mentioned above will be examined and based on them an insight into Mahmut Celaleddin
Pasha as well as the other Ta’if prisoners will be provided.