14 - 17

ÖZCAN, Lütfi
Tanzimat Döneminde Osmanlı Adalet Anlayışının Dönüşümü ve Devlet Örgütlenmesine Etkileri
Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Tanzimat döneminde gerçekleşen adalet anlayışındaki dönüşümün nedenlerini
ve sonuçlarını Devlet-i Âliye’nin idari örgütlenmesine etkileri açısından değerlendirmektir.
Devlet-i Âliye’nin dayandığı esas prensibin adalet kavramı olduğu bilinmektedir. Bu prensip gerek Devlet-i
Âliye’den önceki Türk-İslam Devletleri zamanında yazılmış olan siyasetnâme türü eserlerde gerekse Devlet-i Âliye dönemindeki
eserlerde sıkça vurgulanmıştır. Tanzimat dönemine gelindiğinde ise adalet vurgusunun aynı kalmakla birlikte
içeriğinin dönüştüğü görülmektedir. Bu dönemde devlet adamları tarafından kaleme alınmış sefaretnâme, vasiyetnâme
ve layiha türü eserlerde her ne kadar adalet dairesi tekrarlanmış olsa da adalet anlayışının tebaa arasında eşitliği içerecek
şekilde dönüştüğü göze çarpmaktadır. Bu dönüşüm yalnızca sözde ve yazıda kalmamış Tanzimat reformları ile birlikte idari
örgütlenmeye de yansımıştır. Kamusal görev ve hizmetlerde gayrimüslim tebaanın da istihdam edilebilecek şekilde yeni
kurumların oluşturulmasında, adalet anlayışındaki bu dönüşümün katkısının olduğu yadsınamaz.
Çalışmada klasik adalet anlayışını yansıtan temel kaynaklar olan siyasetnâme türü eserler, Tanzimat dönemi
devlet adamları tarafından yazılmış olan eserlerle karşılaştırmaya tabi tutulmuştur. Adalet anlayışındaki dönüşümün Devlet-i
Âliye’nin Tanzimat dönemi ve sonrasındaki idari reformlara ne şekilde yansıdığının ortaya konulması bu çalışmanın
özgünlüğünü oluşturmaktadır.
200|
Transformation of Ottoman Justice Mentality and Its Effects on State Organization during
Tanzimat Era
The purpose of this study, assess the causes and consequences of transformation mentality of justice in Ottoman
State administrative organization during Tanzimat period.
It is known that the main principle which Ottoman Empire based on is justice. This principle emphasizes frequently
both in works type of siyasetnâme which has written in time of predecessor Turkish-Islamic States and under
Ottoman State. During Tanzimat period it is observed that, while the emphasis of justice remains same, content had transformed.
In this period it was written by dignitaries sefâretnâme, testament, and petition kind of work, even though the
circle of justice repeated it is noteworthy that the sense of justice transformation to include equality between the people.
This transformation has not only stay alleged and inscriptions, but also reflected in the administrative organization with
Tanzimat reforms. It is undeniable that the establishment of new institutions which formed in a way that non-Muslim tebaa
could be employed has a contribution of this transform in the mentality of justice.
In the study, siyasetnâmes as a basic resource which reflect the classical justice mentality were subjected to a
comparison with the works written by dignitaries in Tanzimat period. The originality of the study is to reveal how the transformation
in the justice mentality affected the administrative reforms occured during and after Tanzimat period.