14 - 17

GÖKMEN, Ertan-YAZICI, Ömür
Aydın Ayniyat Defterlerinde Vilayet ve Mülhakatının İdari, Adli, Sosyal ve İktisadi Durumu
(1866-1879)
Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda vilâyetlere, nezâretlere ve çeşitli dâirelere gönderilmek üzere veya buralardan
gelen yazılara cevap vermek için Sadâret tarafından kaleme alınan yazı sûretlerinin kaydedildiği Ayniyat Defterleri, Başbakanlık
Osmanlı Arşivi’nin Bâb-ı Âli Evrak Odası fonunda bulunmaktadır. Söz konusu defterler idâri, mülkî, hukûkî, askerî,
mâlî pek çok konuyu içermekte olup, kişilerin kendi aralarında ve devletle olan anlaşmazlıklarında, ayrıca devletler-arasında
çıkan bazı problemlerde en önemli başvuru kaynaklarından birisidir. Bu defterler sayesinde vilâyetlerin durumu,
Osmanlı müesseselerinin ve bürokrasisinin işleyişi hakkında da ayrıntılı bilgi edinilebilmektedir.
Bâb-ı Âli Evrak Odası fonunda Aydın Vilayeti’ne ait 812 ve 813 numaralı iki adet ayniyat defteri bulunmaktadır.
Bunlar 866-1879 yılları arasını kapsamaktadır. Bu çalışmada, söz konusu defterler doğrultusunda Aydın Vilayeti’ne bağlı
sancak, kaza, nahiye, mahalle, kasaba ve köylerin 1866-1879 yılları arasındaki idari, adli, sosyal ve iktisadi durumu ele alınmıştır.
İdari olaylar kapsamında, vilayete bağlı kaza ve nahiyelerle kamu kurumlarına yapılan tayin ve aziller; sosyal olaylar
kapsamında, 1877-1878 Osmanlı–Rus Harbi sonrasında vilayet dâhiline gönderilen Kafkas ve Balkan muhacirlerinin iskânı
ve karşılaşılan sorunlar, halkın değişik konulara dair şikâyet ve talepleri; iktisadi olaylar kapsamında, halkın ödediği vergiler,
arazi ve vakıf sorunları, imtiyaz ve ruhsatnameler, vilayet dâhilinde tamir ve inşa edilen yapıların masraflarına dair
kayıtlar incelenmeye çalışılmıştır. Adli olaylar kapsamında ise, şahıslar ve devlet aleyhine işlenen suçlar o dönemde yürürlükte
olan 1856 tarihli Ceza Kanunu göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir.
Administrative, Judicial, Social and Economic Situation of Province and Connected Sites in the
Ayniyat Books (1866-1879)
In 19 th century, Ottoman Empire used Ayniyat Books to save copies of writings written by Vizierate sent to provinces,
departments and various chambers. The Ayniyat Books are found in Sublime Porte Document Chamber funds in
Prime Ministry’s Ottoman Archives.
The books which are mentioned not only contain lots of administrative, civilian, military and financial issues, but
they are also one of the most important source to resolve disputes within the public, between the public and the government
and also intergovernmental problems. Thanks to these books, it is possible to obtain detailed information about the
condition of provinces, Ottoman institutions and the operation of bureaucracy.
Sublime Porte Document Room has two ayniyat books of Aydin province numbered 812 and 813 in the fund. They
cover the years between 1866 and 1879. In this study, in the direction of the books which are mentioned comes to starboard
province of Aydin, accident, township, village, town and village administrative between the years 1866-1879, judicial, social
and economic situation were discussed. Within the scope of the administrative events, the appointments are made to
townships in the province; within the scope of social events, after 1877-78 Ottoman-Russian War, Caucasian and Balkan immigrants
which emigrated to province encountered problems during their settlement; the scope of economic events, taxes
paid by the people, land and foundation problems, concessions and licenses are available, about the cost of the repair and
construction of structures within the province records were studied. In the context of the judicial events, crimes committed
against the people and the state are evaluated taking into account of 1856 Penal Code in force at that time.
|115